Mezopotamya uygarlıkları
Mezopotamya (Yunanca Μεσοποταμία=Mesopotamia: iki ırmak arasındaki bölge), Ortadoğu’da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalanbölge. Mezopotamya günümüzde Irak, kuzeydoğu Suriye, Güneydoğu Anadolu ve güneybatı İran topraklarından oluşmaktadır. Büyük bölümü bugünkü Irak‘ın sınırları içinde kalan bölge, tarihte birçok medeniyetin beşiği olmuştur.[1]
Mezopotamya, bazı kaynaklarda medeniyetlerin beşiği olarak adlandırılır. Bereketli toprakları ve uygun iklim şartları nedeniyle çok eski zamanlardan beri yerleşmeye sahne olmuş ve birçok istilaya uğramıştır. Bilinen ilk okur-yazar toplulukların yaşadığı bölgede birçok medeniyet gelişmiştir. Mezopotamya Sümer, Babil, Asur, Akad ve Elam gibi en eski ve büyük medeniyetlerin doğduğu ve geliştiği yerdir.
Hiçbir zaman Mezopotamya olarak anılan belirli bir siyasi mevcudiyet olmadığı gibi sınırları belirli bir idari bölge de değildir. Basit anlamdaYunan tarihçileri bu bölgeyi anmak için bu ismi anmışlardır
HİTİTLER- Anadolu’ya Kafkaslar’dan geldikleri tahmin edilmektedir.
- Kızılırmak çevresinde kurulmuştur. Başşehirleri HATTUŞAŞ (Boğazköy)’dır.
- Hititler Suriye toprakları için Mısır ile yaptıkları savaş sonucunda KADEŞ ANTLAŞMASINI imzaladılar. Kadeş Antlaşması tarihte bilinen ilk antlaşmadır.
- Hititler’de asillerden oluşan PANKUŞ denilen bir meclis vardı. Bu meclis kralın yetkilerini kısıtlıyordu.
- Hititlerde kraldan sonra en yetkili kişi TAVANANNA denilen kraliçeydi.
- Hititler krallarının hayatlarını anlatan ANAL adını verdikleri yıllıkları hazırlayarak, tarafsız TARİH YAZICILIĞI’nı başlatmışlardır.
- Hititler kayaları düzleştirerek, tanrı kabartmaları yapmışlardır. ( İvriz ve Yazılıkaya Kabartmaları Hititlere aittir.)
- Hititler Asurlular tarafından yıkıldılar.
|
LİDYALILAR- Bugünkü Gediz ve Menderes ırmakları arasındaki bölgeye eski çağlarda LİDYA deniliyordu.
- Başkentleri SARDES(Sard)’dır.
- Lidyalılar ticarette geliştiler. Tarihte PARA’yı ilk kez kullanan Lidyalılar’dır.
- Lidyalılar Efes’ten başlayıp, Mezopotamya’daki Ninova’ya kadar uzanan KRAL YOLU’nun açılmasında
etkili oldular. - Lidyalılara Persler son vermiştir.
- Lidyalıların kısa zamanda yıkılmasının sebebi, ordularının çeşitli kavimlerden toplanan ücretli askerlerden oluşmasıdır.(Düzenli ve sürekli milli ordusunu oluşturamamıştır.)
|
PERSLER- Anadolu M.Ö 543-333 yılları arasında İran’da kurulan PERS İMPARATORLUĞUNUN hakimiyetinde kaldı.
|
SÜMERLER- Birbirinden bağımsız SİTE denilen şehir devletleri halinde yaşadılar. En önemli şehirleri; Ur, Uruk, Lagaş’tır. Bu şehir devletleri ENSİ veya PATESİ denilen Rahip-krallar tarafından yönetiliyordu.
- Çok tanrılı inanca sahip Sümerlerin tapınaklarına ZİGGURAT denirdi.
- Mezopotamya’da evler ve tapınaklar taş az olduğundan kerpiç ve tuğladan yapılmıştır.
- NOT: Hem bu özelliğinden hem de sık sık istilalara uğradığından bu yapılar günümüze kadar ulaşmamıştır
- Günümüz Uygarlığının temeli olan yazıyı (ÇİVİ YAZISI) ilk kez Sümerler bulmuştur.(MÖ. 3500)
- Tarihte İlk yazılı hukuk kuralları Sümerler tarafından oluşturulmuştur. Bu özellikleri ile Sümerlere dünyadaki ilk Hukuk devleti diyebiliriz.
- NOT: Lagaş Kralı URUKAGİNE tarafından oluşturulan ilk yazılı kanunlar “fidye ve bedel” sistemine dayanıyordu.
- Sümerlerin en önemli edebiyat eserleri; Gılgamış Destanı, Yaradılış Destanı ve Tufan Hikayesi’dir.
- Sümerler Matematik ve Geometrinin temellerini atnışlardır. (Dört işlemi bulmuşlar, dairenin alanını hesaplamışlar, çarpma ve bölme cetvelleri hazırlamışlardır.)
- Sümerler astronomide de gelişmişlerdir. (Burçları bulmuşlar, bir ayı 30, bir yılı 360 gün olarak hesaplamışlardır.
- NOT: Dünyada ilk kez AY YILI hesabına dayanan takvimi Sümerler bulmuşlardır.
- Son araştırmalara göre örf, adet,geleneklerine ve dil yapılarına, kullandıkları aletlere bakılarak Sümerlerin Mezopotamya’ya Orta Asya’dan geldikleri Türk olabilecekleri tahmin edilmektedir.
- Akkadlar tarafından yıkılmışlardır.
|
AKADLAR- Arap Yarımadasından Mezopotamya’ya gelen Sami kökenli bir kavimdir.
- İlk sürekli ve düzenli orduları kurmuşlardır. (Bu sayede kısa zamanda Mezopotamya’nın tamamına sahip olmuşlardır.)
- Tarihte bilinen ilk büyük imparatorluğu kurdular.
- Kurucuları SARGON, başkentleri AGADE’dir. (Tapınaklarına da AGADE denilirdi.)
- En önemli mimari eserleri ZAFER ANITI’dır.
|
BABİLLİLER- İlk “Mutlak Krallık” anlayışı Babil’de ortaya çıkmıştır.
- Ünlü kralları HAMMURABİ, ilk ANAYASA olarak bilinen “Hammurabi Kanunlarını” oluşturdu. (Bu kanunlar Sami geleneklerinden ve Urukagine kanunlarından yararlanılarak hazırlanmıştır.)
- “Babil Kulesi” ve “Babil’in Asma bahçeleri” en önemli eserleridir.
|
ASURLULAR- Yukarı Mezopotamya’da(Güneydoğu Anadolu) kurulmuşlar, Toroslar ve Kapadokya’ya kadar yayılmışlardır.
- Anadolu’da ticaret kolonileri kurdular. (KÜLTEPE’de
- Çivi yazısını Anadolu’ya öğreterek, Anadolu’da tarih devirlerini başlattılar.
- Tüm çivi yazılı eserleri başkentleri NİNOVA’da toplayarak, ilk KÜTÜPHANECİLİK ve ARŞİVCİLİK faaliyetini başlattılar.
|
.
