Maté, (Brezilya Çayı ya da Paraguay Çayı olarak da bilinir), Güney Amerika ülkelerine özgü bir çeşit içecek. Ilex(çobanpüskülü) cinsinden, çalımsı ya da küçük ağaç görünümünde bir bitki olan Ilex paraguariensis ‘in kurutulmuş yapraklarından hazırlanan bu içeceğin bileşimindeki matein maddesi kafein benzeri özelliklere sahip olmasına karşın, vücut üzerindeki uyarıcı etkisi çok daha farklıdır.[2]
Brezilya‘nın güney kesimleri ile Paraguay‘da yabani olarak yetişen bu ağaç ilk kez Cizvit misyonerlerce yetiştirilmeye başladı. Bitki yabani ortamında yuvarlak taçlı bir ağaç olmasına karşın, kültüre alındığında çok gövdeli küçük bir çalı haline dönüştü.
Yaprakların kurutulmasında çeşitli yöntemler kullanılır. Örneğin, Brezilya’da yapraklı dallar önce toprak üzerinde, çevresine ateş yakılarak kurutulur, daha sonra kurutma işlemi ateşin üzerinde yinelenir; bu yolla kurutulmuş yapraklar, öğütülerek kaba toz haline getirilir (bundan hazırlanan maté’ye caa gazu ya da yerva do polos adı verilir). Paraguay’da ve Arjantin’in bazı yerlerinde ise kavurma işleminden önce yaprakların orta damarları çıkarılarak caa miri olarak adlandırılan ürüne dönüştürülür. Ayrıca, Paraguay’da yaprak tomurcuklarından değerli bir maté olan caa cuys hazırlanır. Daha yeni bir yöntemde ise yapraklar, Çinlilerin çay yapraklarına uyguladıkları yönteme benzer biçimde büyük demir tavalarda ısıtılır.
Hazırlanışı
Maté, yaprakların sukabaklarından yapılmış kaplar içinde sıcak su ile demlenmesiyle hazırlanır. Kimi zaman gümüş kaplamalarla süslenen ya da tümüyle gümüşten yapılan bu kaplardan çay, bir ucunda süzgeç bulunan 15 cm uzunluğundaki kamışlar yardımıyla içilir. Genellikle sade hali yeğlenirse de isteğe göre süt, şeker ya dalimon da katılır.
Maté yetiştiriciliği, chá mate (mate çayı) adıyla anıldığı Brezilya’nın zengliklerinden biridir. Arjantin tüketici ülkelerin başında gelir.