Maddeyi Nasıl Niteleriz?

Maddeyi Nasıl Niteleriz?

Çevremizde bulunan tüm maddeler aynı özellikte değildir. Duyu organlarımızı kullanarak maddelerin özelliklerini niteleriz. Maddeleri nitelerken yumuşak-sert, parlak-mat, saydam-opak gibi isimler kullanırız.

Saydam-Yarı Saydam- Opak: Işığın tamamını geçiren maddelere saydam maddeler denir. Hava, su, cam, şeffaf şişe gibi maddeler saydam maddelerdir. Işığın bir kısmını geçirip bir kısmını geçirmeye maddelere yarı saydam madde denir. Yarı saydam maddeler gölge oluşturur. Buzlu cam, yağlı kağıt, bazı poşetler yarı saydam maddelere örnek olarak gösterilebilir. Işığı hiç geçirmeyen maddelere ise opak maddeler denir. Tahta, taş beton, demir gibi maddeler opaktır.

Parlak-Mat: Bazı maddeler üzerlerine düşen ışığı yansıtır. Böyle maddelere Parlak madde denir. Altın, gümüş, elma gibi maddeler parlak maddelere örnek olarak gösterilebilir. Bazı maddeler ise üzerlerine düşen ışıkları yansıtmazlar. Üzerlerine düşen ışığı yansıtmayan maddelere mat madde denir. Taş, kömür gibi maddeler mat maddelerdir.

Sertlik-Yumuşaklık: Bazı maddelere kolayca şekil verebiliriz. Kolayca şekil verebildiğimiz maddelere yumuşak madde deriz.  Pamuk, sünger, lastik yumuşak maddelere örnek olarak gösterilebilir. Kolayca şekil veremediğimiz ve çizilmeye dayanıklı maddelere ise sert maddeler denir. Tahta, taş, çelik tencere gibi maddeler sert maddelere örnek olarak gösterilebilir.

Esneklik-Berklik: Kuvvet uygulandığında kolayca bükülebilen maddelere esnek madde denir.  Paket lastiği, sünger, balon, pamuk esnek maddelere örnek olarak gösterilebilir. Kuvvet uygulandığında esnemeyen maddelere ise berk madde denir. Kurşun kalem, tahta cetvel, çivi berk maddelere örnek olarak gösterilebilir.

Sağlamlık-Kırılganlık: Bir maddenin sağlam ve ya kırılgan olması o maddenin kopmaya ve kırılmaya karşı dayanıklılığına bağlıdır. Bazı maddeler kopmaya karşı oldukça dayanıklıdır. Bu yüzden demir, çelik, gümüş gibi maddelere sağlam madde denir. Bazı maddeler ise kolayca kırılıp kopabilir. Cam, porselen, seramik gibi maddeler kolayca kırıldığından böyle maddelere kırılgan madde denir.

Suyu Çekme- Suyu Çekmeme: Bazı maddeler; kağıt havlu, pamuk, havlu gibi suyu çekerken , Naylon seramik gibi maddeler suyu çekmez, sadece ıslanırlar. Çadır, şemsiye, yağmurluk gibi maddeler yapılırken suyu çekmeyen malzemeler kullanılır.

Suda Batma-Yüzme: Bazı maddeler suda yüzerken, bazı maddeler suda yüzerler. Maddelerin suda batması ve ya yüzmesi maddenin büyüklüğüne değil maddenin cinsine bağlıdır. Çok küçük bir kum tanesi suda batarken, kocaman bir tahta suda yüzer.

Mıknatısla Çekilme Özelliği: Demir, çelik, nikel ve kobalt gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilebilme özelliğine sahiptir. Cam, taş parçası, tahta gibi maddeler ise mıknatıs tarafından çekilmezler. Mıknatısla çekilme özelliğinden faydalanarak birbirine karışık halde bulunan kum ile demir tozlarını rahatlıkla ayırabiliriz.

Renk Özelliği: Bazı maddelerin kendilerine özgü renkleri vardır. Bu maddeleri, renklerine bakarak diğerlerinden ayırt edebiliriz. Ancak aynı renkte bir çok madde de vardır. Bu nedenle renk, maddeleri ayırt etmede tek başına kullanamayız. Örneğin, un ve pudra şekeri beyazdır. Tuz da beyazdır. Bu üç maddeyi sadece renklerine bakarak ayırt edemeyiz.

Koku Özelliği: Bazı maddelerin kendilerine özgü kokuları vardır. Örneğin gülün kendine özgü bir kokusu vardır. Gülü görmeden de kokusunu alarak etrafımızda bir gül olduğunu anlayabiliriz. Bazı maddeler ise kokusuzdur. Örnek olarak havanın, suyun, taşın kokusu yoktur. Bu nedenle sadece kokularına bakarak maddeleri ayırt etmemiz mümkün değildir.

Tat Özelliği: Yiyecek maddelerinin çoğunu tadından anlayabiliriz. Her yiyeceğin kendine özgür bir tadı vardır. Yalnız maddeleri sadece tatlarına bakarak ayırt etmeye çalışmak bazen tehlikeli olabilir. Zehirlenme olasılığı ortaya çıkartabilir.

Çevremizde çok farklı özelliklerde birçok maddenin olduğunu öğrendik. Bu maddelerin özellikleri onların kullanım amaçlarını ve kullanıldıkları yerleri belirler. Ayakkabı, çanta, yağmurluk, havlu, çadır, mendil, cam bardak gibi eşyalar yapılırken yumuşak ve sert maddeler kullanılmıştır. Gözlük camları ve pencereler saydamdır ve ışığı geçirir. Evlerin duvarları opak ve sağlamdır. Kağıt havlu ve peçetelerin suyu çekme özelliği vardır. Şemsiye, yağmurluk ve ayakkabı gibi eşyaların yapımında ise suyu çekmeyen malzemeler kullanılmıştır. Maddelerin özellikleri kullanım alanlarını belirler.

 

MADDENİN HALLERİ

Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere 3 halde bulunurlar.

MADDE

 

KATI                                                        SIVI                                                    GAZ

 

KATI: Katılar, elle tutulup gözle görülebilen ve belirli bir şekli olan maddelerdir. Katıların bu özellikleri sayesinde sıra, masa, sandalye, koltuk gibi eşyaları kolaylıkla kullanabilmekteyiz. Katı maddelerin şekilleri dışarıdan bir etki olmadıkça değişmez. Katı bir madde olan kola kutusu, sıkıldığında şekil değiştirir.

Katı Maddelerin Özellikleri:

  • Belirli bir şekilleri vardır.
  • Belirli bir hacmi vardır.
  • Un, şeker, pirinç, tuz gibi küçük taneli katılar bulundukları kabın şeklini alır.
  • Büyük taneli katılar bulundukları kabın şeklini almazlar.

SIVI: Belirli bir şekli olmayan, akışkan ve sıkıştırılamayan maddelere sıvı maddeler denir. Sıvı maddeler hangi kapta bulunuyorlarsa o kabın şeklini alırlar. Su, zeytinyağı, kola gibi maddeler sıvı maddelere örnek olarak gösterilebilir.

Sıvı Maddelerin Özellikleri:

  • Belirli bir şekilleri yoktur.
  • Belirli bir hacimleri vardır.
  • Sıvılar akışkandır. Konuldukları kabın şeklini alırlar.

GAZ: Hava, doğal gaz, su buharı ve LPG gaz maddelerden bazılarıdır. Yangın söndürme tüpleri, mutfakta kullanılan mutfak tüpleri ve dalgıçların kullandığı oksijen tüplerinin içinde; sıkıştırılmış ve hacmi küçültülmüş gaz maddeler bulunur. Gazla serbest kalınca bulundukları ortama yayılırlar. Örneğin, mutfakta doğal gaz ve ya LPG sızıntısı olduğunda bir süre sonra odada kokusu duyulur. Sıkılan spreyin ve ya dökülen kolonyanın kokusu da bir süre sonra bütün odaya yayılır.

Havayı göremeyiz ama bir yelpazeyi yüzümüze doğru sallarsak varlığını hissedebiliriz. Boş bir şişeyi yan tutulup suya daldırıldığında çıkan kabarcıklar havanın varlığını gösterir.

Gazlar çok küçük delik ve gözeneklerden kaçabilirler. Toplu iğne batırılmış balonun şişirildikten bir süre sonra sönmesi bu nedendendir.

Gazların Özellikleri:

  • Belirli bir şekilleri yoktur.
  • Belirli bir hacimleri yoktur.
  • Bulundukları kabı tamamen doldururlar.
  • Sıkıştırılabilirler. Sıkıştırılınca hacimleri küçülür.

 

AŞAĞIDAKİ SORULARI ve CEVAPLARINI DEFTERİNE YAZ.

1- Saydam maddeler nerelerde kullanılır?

2- Suda yüzme ve batma özelliği maddenin büyüklüğüne mi yoksa cinsine mi bağlıdır? Örnek vererek açıklayınız.

3- Kum ile karıştırılan demir tozunu birbirinden ayırmak için maddenin hangi özelliğinden faydalanabiliriz?

4- Sadece maddenin renk özelliğinden faydalanarak maddeleri ayırt edebilir miyiz? Açıklayınız.

5- Esneklik ve Berklik özellikleri hakkında bilgi veriniz.

6- Bir madde birden çok özelliğe sahip olabilir mi? Örnek vererek açıklayınız.

7- Küçük taneli katı maddeler ile sıvılar arasında nasıl bir benzerlik vardır?

8- Gazların küçük gözeneklerden kaçabileceğini kanıtlamak isteyen bir öğrenci nasıl bir deney yapabilir?

9- Elimize sürdüğümüz kolonyanın bir müddet sonra odanın her tarafından kokusunun hissedilmesi gazların hangi özelliği ile ilgilidir?

10- Sıvıların belirli bir şekli var mıdır? Örnek vererek açıklayınız.

11- Madde doğada kaç halde bulunur? İsimlerini yazınız.

12- Sadece maddenin tat özelliğinden faydalanarak maddeleri ayırt etmeye çalışmak neden tehlikeli olabilir?

“Maddeyi Nasıl Niteleriz?” üzerine bir yorum

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.