MADDENİ ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ
Maddenin renk, koku, saydamlık gibi özelliklerini ölçemeyiz, rakamlarla veya birimlerle ifade edemeyiz. Fakat maddenin rakamla ifade edilebilen ve ölçülebilen özellikleri vardır. Bunlar, kütle ve hacimdir.
KÜTLE :
- Varlıkları meydana getiren madde miktarına kütle denir.
- Aynı büyüklükteki maddeler farklı kütlelere sahip olabilirler. Maddenin büyüklüğüne göre kütlesini tahmin edemeyiz. Örneğin aynı büyüklükte bir top ve karpuz alalım. Kütlelerini ölçtüğümüzde sizce hangisi daha ağır olur ?
- Maddelerin kütlesi eşit kollu terazi ile ölçülür.
- Kütle birimleri gram ( g ) ve kilogramdır ( kg )
- 1 kg = 1000 g veya 1 g = 1/ 1000kg
- Sıvıların kütlesini de eşit kollu terazi ile ölçebilir miyiz sizce ?
Evet ölçebiliriz. Önce sıvıyı içine koyacağımız kabı boş haldeyken tartarız. Tartım sonucunda elde edilen değer bize kabın darasını gösterir ( boş kabın ağırlığına dara denir. ) Sonra kabın içini sıvı ile doldurur ve yeniden tartarız. İkinci tartım sonucu elde edilen sonuç ise brüt kütledir. Brüt kütleden kabın darasını çıkardığımızda net kütleyeulaşırız ( yani kabın içerisindeki sıvının kütlesi )
- Gazların kütlesini de aynı sıvılar gibi ölçebiliriz. Örneğin ; havası alınmış bir topu tartalım. Aynı topu havayla şişirip yeniden tartalım İki tartım sonucunu birbirinden çıkardığımızda, topun içindeki havanın kütlesene buluruz.
HACİM :
- Varlıkların boşlukta ( uzayda ) kapladığı yere hacim denir. Çevremizde gördüğümüz varlıkların hepsi uzayda yer kaplar. Varlıkların kapladığı yerin ölçülmesi yani hacminin bulunması katı ve sıvı olma durumlarına göre değişir.
- Sıvıların hacmi dereceli silindir, beher veya hacmi bilinen başka bir kapla ölçülür. Sıvı maddelerin hacmini ölçmek içinLİTRE ( L ) adı verilen ölçü birimi kullanılır. Kütlesi daha az olan maddelerin hacmini ölçmek için ise mL( mililitre )kullanılır.
- 1 L = 1000 mL
- Katılar küp, küre, prizma gibi düzgün bir şekle sahip ise hacimlerini bulmak için belli formüller kullanırız.
- Taş, kömür gibi şekli düzgün olmayan bir katının hacmini ölçmek için dereceli silindirden yararlanabiliriz. Ama tek başına dereceli silindir yeterli olmaz. Ölçüm yapabilmemiz için sıvıya da ihtiyacımız vardır.
- Dereceli silindire bir miktar su koyalım ve suyun hacmini ölçelim. Sonrada silindire bir taş atalım.Dereceli silindirde ki suyun hacmini ikinci kez ölçelim. Ne gözlemlediniz ? İki ölçüm değeri arasındaki fark bize taşın hacmini verir.