Maddenin Halleri (Özet)

MADDENİN HÂLLERİ

Maddeler doğada katı, sıvı ve gaz olmak üzere üç hâlde bulunur.

Katı Maddeler

Kendine özgü bir şekli olan ve dışarıdan bir etki olmadığı sürece şekli değişmeyen maddelere katı maddeler denir.

Katı Maddenin Özellikleri

• Kendilerine özgü şekilleri vardır. Biçim ve şekilleri dışarıdan bir etki olmadığı sürece değişmez.
• Belirli bir hacimleri vardır. Elle tutulabilir ve gözle görülebilir.
• Bulundukları kabı tamamen doldurmaz, akıcı değildir.

• Tuz, şeker, pirinç, mercimek, un, bulgur gibi maddeler küçük taneli katı maddelerdir. Bu maddeler yığın olarak bulunduklarında akıcılık özellikleri vardır. Bu özellikleri ile sıvı maddelere benzer.
• Küçük taneli katılar bulundukları kabın şeklini alır. Bu özellikleri ile paketlenmeleri kolaylaşır.

Sıvı Maddeler

Bulundukları kabın şeklini alan ve akıcılık özellikleri bulunan maddelere sıvı maddeler denir.

Sıvı Maddenin Özellikleri

• Belirli bir şekilleri yoktur.
• Akışkandır.
• Konuldukları kabın şeklini alır.
• Belirli bir hacimleri vardır.
• Bazı sıvı maddeler uçucu veya yanıcıdır.
• Renkli ya da renksiz olabilir.

Gaz Maddeler

Elle tutulup, gözle görülemeyen ancak varlığını hissedebildiğimiz maddelere gaz mad­deler denir.

Gaz Maddelerin Özellikleri

• Belirli bir şekilleri ve hacimleri yoktur.
• Sıvı maddeler gibi konuldukları kabın şeklini alır.
• Şekil değiştirme özellikleri vardır.
• Yayılma özellikleri vardır. Bulundukları ortamın her yerine yayılır.
• Küçük gözeneklerden dışarı çıkabilir.
• Belirli bir kütleye sahiptir.
• Yaşamımız için en gerekli gazlardan biri oksijen gazıdır. Oksijen olmadan canlıların çoğu yaşamını sürdüremez.

MADDELERİN ÖLÇÜLEBİLİR ÖZELLİKLERİ

Kütle

Maddelerin tat, koku, pürüzlü veya pürüzsüz olma gibi özeliklerini ölçemeyiz. Ancak maddelerin ölçebileceğimiz özellikleri de vardır. Maddenin rakamlarla ifade ettiğimiz özelliklerinden biri kütledir. Bu özellik maddenin her hâli için geçerlidir. Kütle, madde mik­tarının ölçüsüdür. Eşit kollu terazi ya da hassas terazi ile ölçülür. Birimi, kilogram (kg) ve gram (g) ile ifade edilir.

1000 g = 1 kg

Katıların Kütlesinin Ölçülmesi

Katıların kütlesi doğrudan eşit kollu terazi ile ölçülür. Eşit kollu terazi ile kütle ölçülürken eşit kol­lardan birine gramlar, diğer bölümüne ise tartıla­cak madde konur. Terazinin kefeleri dengelenmeye çalışılır. İki kefe dengede durunca gramların bulun­duğu kefede kaç gram olduğu hesaplanır.

Günümüzde kütle hesaplamalarında daha çok elektronik teraziler kullanılmaktadır.

Sıvıların Kütlesinin Ölçülmesi

Sıvıların kütlesini tek başına eşit kollu terazi ile ölçmek mümkün değildir. Bu nedenle kütlesini ölçmek istediğimiz sıvıyı önce bir kabın içine koyarız. Sıvıyı içinde bulunduğu kapla birlikte tartarız. Bu durumda tartı aletiyle ölçülen miktar sıvının ve kabın toplam kütlesidir. Sıvının kütlesini bulmak için toplam kütleden kabın kütlesini çıkarmamız gere­kir. Bulunan sonuç sıvının net kütlesidir. Günlük hayatta kullandığımız süt, pekmez, sıvı yağ gibi pek çok sıvının kütlesini bu şekilde bulabiliriz.

Ölçmede kullanılan boş kabın kütlesine dara denir. Sıvının bulunduğu kap ile sıvının kütlesinin toplamına brüt kütle denir.

Sıvının net kütlesini bulmak için brüt kütleden dara çıkartılır.

Sıvının Net Kütlesi = Brüt Kütle – Dara

Gazların Kütlesinin Ölçülmesi

Gaz maddelerin kütlesi de sıvı maddelerin küt­lesi gibi hesaplanır. Örneğin; şekildeki balonun içindeki havanın kütlesini bulmak için önce havası inmiş balonun kütlesi ölçülür. Ölçüm sonucu not edilir. Daha sonra balon şişirilir ve tekrar hassas terazi ile tartılır. Son ölçüm ile ilk ölçüm arasındaki fark bize balonun içindeki gazın kütlesini verir.

Hacim

Maddelerin diğer ölçülebilir özelliği de hacimdir. Çevremizde gördüğümüz varlıkların hepsinin kapladığı bir yer vardır. Varlıkların uzayda kapladıkları alan hacimdir. Her madde­nin hangi hâlde olursa olsun küçük veya büyük bir hacmi vardır.

Maddelerin hacimleri günlük hayatta pek çok alanda karşımıza çıkar. Evimize mobilya alacağımız zaman kapladıkları alanı hesaplarız. Bu şekilde mobilyaların odaya sığıp sığ­mayacağını anlayabiliriz.

Sıvıların Hacminin Ölçülmesi

Maddelerin hacmini ölçerken dereceli silindir, beher ya da dereceli kap kullanırız. Hacim birimi litredir.

1 l = 1000 ml

Hacmini ölçmek istediğimiz sıvıyı dereceli kap ya da silin­dirin içine koyarız. Sıvı seviyesine denk gelen sayısal değer bize sıvının hacmini verir.

Düzgün Olmayan katıların Hacminin Ölçülmesi

Düzgün olmayan bir katının hacmini ölçmek için sıvılardan

yararlanılır. Dereceli silindire belli bir miktar su konulur. Suyun

hacmi ölçülür ve not edilir. Daha sonra hacmini ölçeceğimiz

katı dereceli kaptaki suyun içine bırakılır. Su seviyesinin

yük­selmesiyle geldiği sayısal değere bakılır.

Son durumdaki suyun hacminden ilk durumdaki suyun hacmi çıkarılır. Bulunan değer bize katı maddenin hacmini verir.

Şekli düzgün olmayan katıların hacmini ölçmede kullanılan bir başka yöntem ise sıvı taşırma yöntemidir.

Dereceli silindire henüz taşmayacak kadar sıvı doldurulur. Daha sonra hacmini ölçmek istediğimiz düzgün şekli olmayan katı dereceli silindirin içine bırakılır. Bu durumda dere­celi silindirden bir miktar sıvı şekilde görüldüğü gibi ikinci kaba akacaktır. İkinci kaptaki sıvı miktarı bize şekli düzgün olmayan katının hacmini verir. Küçük taneli katıların hacmini de bu yöntemlerle ölçeriz.

Gaz maddeler bulundukları kabı tamamen doldurdukları için belirli bir hacimleri yoktur. Bu nedenle gaz maddelerin hacimleri ölçülemez. www.sorubak.com