Kurtuluş Savaşı ve Doğu Cephesi

Ermeni Meselesi

• Ermeniler XIX. yy ortalarına kadar Osmanlı hakimiyetinde barış içinde yaşamışlar, devlete olan bağlılıklarından dolayı kendilerine “millet—i sadıka” denilmiştir.
• Fransız ihtilalinin etkisi ve Avrupalı devletlerin kışkırtmaları sonucu XIX. yy’ın sonlarına doğru Ermeniler bağımsız olma fikrine sahip olmuşlardır.
• Ermeni meselesi ilk kez Berlin Antlaşması’nda (1878) günde­me gelmiştir. Bu antlaşmada Osmanlı Devleti’nden Doğu Anadolu’da Ermeniler lehine ıslahatlar yapması istenmiştir.
• Sultan II. Abdülhamit Ermenilerin bağımsız olmalarını sağla­yacak olan bu ıslahatları uygulamamıştır.

I. Dünya Savaşı‘nda Ermeni Sorunu ve Tehcir Kanunu

• Ruslar I. Dünya Savaşı’nda Kafkas cephesinde Ermenileri kendi çıkarları doğrultusunda kullanarak bölgedeki Türkleri katlettirdiler.
• Ermenilerin doğuda sivil halka ve Türk ordusuna yönelik sal­dırıları üzerine İttihat—Terakki Hükümeti “Tehcir Kanunu”nu (1915) çıkararak katliamlara karışan Ermenileri Suriye ve Lübnan’a gönderdi.
• Rusya, 3 Mart 1918’de imzaladığı Brest Litovvsk antlaşması ile Kars, Ardahan ve Batum’u Osmanlı Devleti’ne bırakmıştı.
• Fakat daha sonra Kars ve çevresini Ermeniler, Ardahan ve Batum’u Gürcüler işgal etti.
• TBMM, Osmanlı Devleti’nden kalan ve başında Kazım Karabekir Paşa’nın bulunduğu orduya hareket emri verdi.

Ermenistan Savaşı

• TBMM, Ermeni meselesini çözmek için Kâzım Karabekir Paşa’yı Doğu cephesi komutanlığına tayin etti.
• 24 Eylül 1920’de taarruza geçen Türk ordusu Ermenileri ye­nilgiye uğrattı.
• 30 Ekim 1920’de Kars zaferi kazanıldı.

GÜMRÜ ANTLAŞMASI 3 ARALIK 1920

+TBMM ile Ermenistan arasında yapıldı.

1.  Aras Nehri—Çıldır Gölü hattı sınır olacak

2.  Kars, Sarıkamış ve Iğdır TBMM’ye verilecek

3.  Ermenistan Sevr’i tanımayacak, Misak-ı Milli‘yi tanıyacak

Önemi:

• TBMM’ye bağlı düzenli ordunun ilk başarısıdır.
• TBMM’yi ve Misak-ı Milli’yi ilk tanıyan devlet Ermenistan’dır.
• Ermeni meselesi sona erdi.

Batum Antlaşması 23 Şubat 1921

• TBMM ile Gürcistan arasında yapıldı.
• Artvin ve Batum çevresi TBMM’ye bırakıldı.
• Bu antlaşmalardan kısa bir süre sonra Ermenistan ve Gür­cistan Sovyet Rusya’nın egemenliğine girdi.
• Bu antlaşmaların yerine daha sonra Moskova ve Kars ant­laşmaları imzalandı.