Kısaca dört halife dönemi

Dört Halife Dönemi

• Bu dönem İslâm tarihinde Cumhuriyet devri olarak tanımlanır. Bunun nedeni halifelerin önde gelen Müslü­manlar arasında yapılan görüşmeler sonunda se­çilme­sidir.
• Halifelik, İslam Devleti’nin başkanlığıdır. Bu makam Hz. Mu­hammed’in Araplar arasında siyasi birliği sağlama­sıyla ortaya çıkmıştır. Ancak ölümüyle bu makam bo­şalmıştır.

Hz. Ebubekir Dönemi (632–634): 

• Yalancı peygamberler ortadan kaldırıldı.
• Dinden dönüşler engellendi.
• Kur’an-ı Kerim kez kitap haline getirildi.
• Yoksullara yardım etmek amacıyla zekât vergisi toplanmaya başladı.
• Hz. Muhammed’in kararlaştırdığı, Bizans’a yönelik olan Suriye seferine başlandı. Bu seferde Ecnadeyn Sa­vaşı çıktı. Savaş sürerken Hz. Ebubekir vefat etti. Hz. Ebu­bekir ölmeden önce Ömer’in halife olmasını vasiyet et­mişti.

Hz. Ömer Dönemi (634–644) 

• Suriye’de Bizans’la yapılan Ecnadeyn Savaşı kazanıldı. (634)
• Bizans’a karşı sürdürülen Yermük Savaşı kaza­nıldı (636). Bunun sonunda Suriye Müslümanların eline geçti.
• Kudüs fethedildi. Daha sonra Filistin ve Mısır alındı. Böylece Kuzey Afrika’nın fethine başlandı.
• İran’daki Sasani Devleti’ne karşı yürütülen Köprü Savaşı’nın kaybedilmesinden sonra (634), Müslü-manlar Sasanilere karşı yaptıkları Kadisiye (635), Celula (637) ve Nihavend savaşlarını kazandı (642). Sasani Devleti yıkıldı ve İran fet­hedildi.
• Hz. Muhammed’in kurduğu devlet imparatorluğa dönüştü. Bu imparatorluğu kolay yönetmek için “Amillik” denilen vilayetler oluşturuldu. İlk kez kadılık teşkilatları kuruldu.
• Maliye ve askerlik konularıyla ilgili ilk di­van­lar ku­ruldu.
• Askerlerin ve diğer görevlilerin ihtiyaçlarını karşı­lamak için “ikta” denilen tımar sistemi kuruldu.
• Sasani ve Bizans paralarına karşı “dirhem” adı verilen ilk gümüş para bastırıldı (640).
• Hicri takvim oluşturuldu.
• Sınırlarda ordugâhlar kuruldu. Buralara sonradan askerlerin aileleri de yerleştirildi. Amaç İslâmiyet’in kalıcı­lığını sağlamaktı. Böylece ordular ilk defa düzenli hale getirildi.
• Hz. Ömer, vergi konusunda anlaşamadığı bir İranlının yaptığı suikastla öldü. Ölmeden önce halifeyi seçecek kurulu oluşturdu.

Hz. Osman Dönemi (644–656)

• İlk İslâm donanması kuruldu.
• Bizans’la yapılan ilk deniz savaşı kazanıldı.
• Kıbrıs vergiye bağlandı.
• Bizans’a ait Tunus fethedildi.
• Kuran çoğaltılarak önemli İslâm kentlerine gön­derildi.
• Hz. Osman kendi yakınları olan Emevileri devletin önemli makamlarına atadı. Bu durum Mısır’da ve Irak’ta isyanlara neden oldu. Bu durum, Hz. Muhammed’in ailesi tarafından da tepkiyle karşılandı.
• Hz. Osman, Mısırlı suikastçıların saldırısıyla öldü.

Hz. Ali Dönemi (656–661)

• Hz. Ali, halife seçilince Emevi ailesi ile Hz. Mu­hammed’in son eşi Ayşe, muhalefet başlattılar. Emevilerin amacı, elinde bulundurdukları önemli ma­kam­ları kay­betmemekti. Ayşe’nin muhalefeti ise kişisel neden­lere da­yanıyordu.
• Hz. Ali, Hz. Ayşe’nin muhalefetini Cemel Va­k’ası (Deve Olayı) denilen savaşla bastırdı (656).
• Hz. Ali, Emevilerin başlattığı muhalefetin lideri olan Şam Valisi Muaviye üzerine sefer düzenledi. Sıffin Savaşı çıktı (657). Muaviye orduları zor duruma düştü. Savaş bitirilmeden Hakemler Olayına gidildi. Bu olayda hile ya­pılarak Hz. Ali’nin halifeliği Muaviye’ye verilmeye çalışıldı. Bunun sonrasında İslâm’da ilk resmi ayrılıklar başladı.
• Ortaya çıkan siyasi gruplar şunlardır:

a) Şiiler: Hz. Ali taraftarı olanlardır.

b) Emeviler: Muaviye taraftarı olanlardır.

c) Hariciler: Her ikisini de istemeyenler.

• Hz. Ali, halifeliği almak isteyen Haricilere karşı dü­zen­lediği sefer sonunda Nehrevan Savaşı çıktı. Hariciler bu savaşta yenilgiye uğratıldı (659).
• Hariciler, Hz. Ali’yi ve Muaviye’yi öldürmek için suikastçılar görevlendirdiler. Hz. Ali, suikast sonucu öldü.
• Muaviye suikasttan kurtuldu. Küfe’deki Müslümanlar Hz. Ali’nin oğlu Hasanı halife seçtiler. Hz. Hasanın halifeliğini Muaviye tanımadı. Savaş hazırlığına girişti. Hz. Hasan, İslâm’da birliğin bozulmaması ve siyasal ayrılıkların sona ermesine önem verdi. Bu nedenle sa­vaşçı politika izle­medi.
• Hz. Hasan, halifeliği, daha sonra Hz. Hüseyin’e devretmesi şartıyla Muaviye’ye verdi.
• Böylece Dört Halife Dönemi bitti, Emeviler devri başladı.