A) Tanecik Boyutu Farkından Yararlanılarak Ayırma Yöntemleri
1) Ayıklama : Tanecik boyutları, şekilleri, vb. özellikleri farklı olan maddelerin oluşturduğu heterojen katı-katı karışımlarını ayırmada kullanılır.
• Mıknatısla ayırma da bir ayıklama yöntemidir.
• Nohutun, fasulyenin, kahve tanelerinin ayrılmasında kullanılır.
2) Eleme : Katı-katı heterojen karışımlarını bileşenlerine ayırmak için tanecik boyutu farkından yararlanılarak yapılan işlemdir.
• Eleme işleminde kullanılan araçlara “elek” denir.
• Çakıl taşlarının ince kumdan ayrılmasında kullanılır.
• Unun yabancı maddelerden ayrılmasında kullanılır.
• Bakliyatlar paketlenmeden önce elenerek boyutlarına göre ayrılırlar.
3) Süzme : Katının sıvı içinde dağılmasıyla oluşan heterojen karışımları bileşenlerine ayırmada kullanılır.
• Çay posasını ayırmada süzgeç, makarnayı süzerken kevgir, laboratuarda ise süzgeç kağıdı kullanılır.
• Süzme yöntemi sadece heterojen katı-sıvı karışımlarını ayırmak için değil, katı-gaz karışımlarını ayırmak için de kullanılır. Örn : toz maskeleri, gaz maskeleri, arabadaki hava filtresi, fabrika bacalarındaki hava filtresi…
• Naftalin-su ve tebeşir tozu-su karışımlarının da ayrılmasında kullanılır.
• Araba motorundaki parçaları süzmede de kullanılır.
4) Diyaliz : Sıvı-katı heterojen karışımlarda katı, süzgeç kağıdından geçebilecek kadar küçük ise süzme ile ayrılamayacağı için santrifüjleme yapılır. Santrifüjleme ile sonuç alınamayan koloidal maddeler için diyaliz yöntemi kullanılır. Diyaliz; koloit karışımların gözenekli zarlardan geçebilmesi temeline dayanan çözümleme ve arıtma yöntemidir.
• Yarı geçirgen bir zar kullanılır.
• Diyaliz makinesiyle kanın temizlenmesi buna örnektir.
B) Yoğunluk Farkından Yararlanılarak Ayırma Yöntemleri
• Farklı iki katı maddeden oluşan bir karışımı ayırmak için, bu karışımın üzerine bileşenlerle etkileşmeyen ve yoğunluğu bileşenlerin yoğunluk değerleri arasında olan bir sıvı eklenir.
• Yoğunlukları farklı ve birbiri içinde çözünmeyen sıvı-sıvı karışımlarının ayrılmasında ayırma hunisi kullanılır.
• Sütün üzerindeki kaymağın ayrılması yoğunluk farkından yararlanılarak olur.
1) Çöktürme : İki çözelti birbirine karıştırıldığında çözeltideki iyonların birbirleriyle tepkime vererek suda çözünmeyen katı oluşturmasına çökme, oluşan katıya çökelek, yapılan işleme ise çöktürme denir.
• Suyun arıtılmasında, içme suyundan demirin uzaklaştırılmasında, atık sulardan fosfatların uzaklaştırılmasında kullanılır.
• Laboratuarda çöktürme işlemi büyük taneciklerle çalışılıyorsa bir beherglas içerisinde, küçük taneciklerle çalışılıyorsa bir santrifüj tüpünde yapılır.
2) Aktarma(Dekantasyon) : Çöktürme işleminde oluşan çökeleğin tamamen dibe çökmesi beklenir. Üstte kalan sıvının bulandırılmadan dikkatlice başka bir kaba ayrılmasıdır.
• Bu işlemde çökeleğin ağır, iri taneli ve kristal yapıda olması gerekir.
• Altının saflaştırılmasında, zeytinyağının posasının ayrılmasında kullanılır.
3) Yüzdürme(Flotasyon) : Sudan hafif, askıda olan katı taneciklerinin su yüzeyine yükseltilerek uzaklaştırılmasıdır.
• Bakır, kurşun çinko cevherlerinin ayrılmasında kullanılır.
C) Çözünürlük Farkından Yararlanılarak Ayırma Yöntemleri
1) Kristallendirme : Sıcaklığın düşmesiyle çözünürlüğü azalan maddenin düzgün geometrik şekilli katı parçalar halinde çöktürülmesine kristallendirme denir.
• İki veya daha çok maddenin(KNO3 – CeSO4 , tuz-şeker) çözünürlük farkıyla ayrılmasına ayrımsal kristallendirme denir.
2) Ekstraksiyon(özütleme-çekme) : Katı veya sıvı bir karışımın ilave edilen çözücü yardımıyla karışmış olduğu diğer katı ve sıvıdan ayrılması işlemidir.
• Şeker pancarından şeker, karanfilden karanfil yağı eldesinde kullanılır.
• Homojen karışımlardan ya da katı karışımlarından istenen maddeyi ayırmada kullanılır.
D) Kaynama Noktası Farkından Yararlanılarak Ayırma Yöntemleri
1) Damıtma(Basit damıtma) : Bir katının çözünmesiyle oluşan homojen karışımlarından sadece katı bileşeni elde etmek istiyorsak buharlaştırma işlemi, her iki bileşeni elde etmek istiyorsak basit damıtma(destilasyon) yapılır.
• Damıtma ile elde edilen sıvıya destilat denir.
2) Ayrımsal Damıtma : Kaynama noktaları birbirine yakın homojen sıvı-sıvı karışımlarının bileşenlerine daha saf olarak ayrılması için kullanılır.
• Ayrımsal damıtma ile damıtma arasındaki tek fark ayrımsal damıtma düzeneğinde fraksiyon kolunun bulunmasıdır.
• Alkol-su karışımının ayrılmasında kullanılır.
• Petrolün rafinelerde çeşitli ürünlere ayrılmasında kullanılır.