Karışımları Ayırma Yöntemleri ve Çalışma Soruları

KARIŞIMLAR AYRILABİLİR Mİ?

Karışımı oluşturan maddelerin karışımlar içerisinde özelliklerini kaybetmediklerini öğrenmiştik. Bu nedenle karışımları oluşturan maddeleri birbirinden ayırabiliriz. Karışımları oluşturan maddeleri ayırmak için çeşitli yöntemler kullanabiliriz. Karışımları ayırırken kullanacağımız yöntemi seçerken, karışımı oluşturan maddelerin özelliklerinden faydalanıp, uygun yöntemi seçmemiz gerekir.

Karışım Ayırma Yöntemleri:

• Süzme
• Yüzdürme
• Buharlaştırma
• Mıknatısla Ayırma

Süzme: Bazı katı maddeler suda çözünmeden kalırlar. Kum, pirinç, talaş, demir tozu gibi maddeler suya karıştırıldığında süzme yöntemiyle ayrılabilir. Süzme işlemi için kullanılan süzgecin gözenekleri, ayrılacak maddenin taneciklerinden daha küçük olmalıdır. Süzgecin gözeneklerinin sıvı maddeyi geçiren, katı maddeyi geçirmeyen özellikte olması ayırma işlemini kolaylaştırır. Süzme yöntemiyle sadece sıvı katı karışımları değil iri ve küçük taneli katılar da birbirinden ayrılabilir.

Makarna yaparken makarnayı sudan süzerek ayırırız. Kızartmalarda yağı, kızarttığımız maddeden süzerek ayırırız.

Yüzdürme: suda çözünmeyen kayı maddeleri ayırma yöntemlerinden biri de yüzdüreme yöntemidir. Suda yüzen ve batan maddelerin oluşturduğu karışım suya bırakılır. Suyun yüzeyinde kalan maddeler kolaylıkla ayrılabilir. Tahta ve plastik gibi maddeler suda yüzer, cam ve metal gibi ürünler ise batar. Yüzdürme yönteminin en önemli şartı; karışımı oluşturan maddelerden birinin yüzme, diğerinin batma özelliğini taşıyor olmasıdır. Ağaç parçaları ve alüminyum parçalarından oluşan bir karışımı ayırmak için yüzdürme yöntemi kullanılabilir. Bu durumda ağaç parçaları yüzerken, alüminyum parçaları batacaktır.

Bazı besin maddelerinde bulunan çamur ve toprağı ayırmak için de yüzdürme yöntemini kullanırız. Mesela ıspanak ile ıspanakta bulunan çamuru ayırmak için su dolu bir kaba ıspanağı atarız. Bu durumda ıspanak suyun yüzeyinde kalacaktır. Ispanağın içinde bulunan çamur ve toprak ise suyun dibine batacaktır.

Buharlaştırma: Bir katı suda çözünerek çözelti oluşturduğunda, maddeler süzülemeyecek kadar küçük hale geçer. Tuz ve su ile yaptığımız çözeltide, tuzu gözle göremeyiz fakat tadını algılayabiliriz. Tuzlu suyun içindeki tuz, buharlaştırma yöntemiyle sudan ayrılabilir. Buharlaştırma yöntemiyle sudan ayrılabilir. Buharlaştırma yöntemiyle yiyecek olarak tükettiğimiz pek çok ürün elde edilir. Taze meyveler ve sebzeler ipe dizilerek yaz aylarında kurutulur. Pekmez, salça, pestil, ve tarhana gibi besinler buharlaştırma yöntemiyle üretilen doğal ve sağlıklı besinlerdir.

Üzüm ve duttan pekmez, biber ve domatesten salça üretilir.

Mıknatısla Ayırma: Karışımları oluşturan maddelerden biri, mıknatıs tarafından çekilebiliyorsa mıknatısla ayırma yöntemi kullanılabilir.

Demir, nikel ve kobalt gibi maddeler mıknatıs tarafından çekilen maddelerdir. Kum, seramik, kürdan plastik, tuz, şeker ve kağıdı mıknatıs çekmez. Bu maddeleri içeren karışımlar mıknatıs sayesinde ayrılabilir. Çöplerdeki demir parçalarını ayırmada mıknatıs kullanılabilir.

Karışımları oluşturan maddeleri birbirinden ayırmada birden fazla yöntem kullanılabilir. Su, kum ve demir parçalarından oluşan bir karışım düşünelim. Bu karışımları ayırmak için önce su buharlaştırılır. Sonra geriye kum ve demir parçacıkları kalır. Geriye kalan bu karışımı da birbirinden ayırmak için mıknatısla ayırma yöntemi kullanılır. Mıknatıs sadece demir parçacıklarını çekeceği için kum ve demir parçaları da birbirinden ayrılmış olur. Böylelikle su, kum ve demir parçalarından oluşan karışım ayrılmış olur.

ÇALIŞMALAR

1- Kum ve sudan oluşan bir karışım aşağıdaki işlemlerden hangisi ile ayrılır?

1. a) Mıknatısla ayırma b) Süzme c) Yüzdürme      d) Soğutma

2– I- Yakma                         II- Süzme                            III- Yüzdürme

Yukarıda verilenlerden hangileri, karışımları ayırma yöntemlerindendir?

1. a) Yalnız II b) I ve II c) II ve III             d) I ve III

3- Aşağıdaki madde çiftlerinden hangisini mıknatıs yardımıyla ayırabiliriz?

1. a) Kağıt-Silgi b) Şeker-kum c) Tuz-şeker       d) Demir tozu- Kum

4- Kum, tuz ve demir tozundan oluşan bir karışımın bileşenlerine ayrılması sırasında yapılan işlemler aşağıdakilerden hangisinde sırası ile doğru olarak verilmiştir?

1. a) Su ile karıştırma- Süzme- Mıknatısla Ayırma- Buharlaştırma
2. b) Mıknatısla Ayırma- Su ile karıştırma- Buharlaştırma- Süzme
3. c) Mıknatısla ayırma- Su ile karıştırma- Süzme- Buharlaştırma
4. d) Süzme- Mıknatısla Ayırma- Buharlaştırma

Aşağıdaki cümleleri kelimelerden uygun olanları ile tamamlayınız. “ çözücü- süzme- saf- çözelti- çözünen”

1- ……………………………. Maddelerin içinde tek çeşit madde vardır.

2- Tuzlu su çözeltisinde su, ……………………………….. maddedir.

3- …………………………………………., karışımları ayırma yöntemlerinden biridir.

4- Nohut – Su karışımı bir ………………………………… değildir.

5- Şekerli çay çözeltisinde, şeker …………………………… maddedir.