İSLAMİYET’TEN ÖNCE ARAP YARIMADASI
a. Siyasi Durum
Arabistan Asya kıtasının güney-batı ucunda yer alan büyük bir yarımadadır. Genellikle çöllerle kaplı bir alandır.
Arapların kökeni Sami ırkından gelmektedir. Samiler, Arap Yarımadası’nda yaşamışlar, zamanla buradan dağılarak Ilk Çağdan bu yana Mezopotamya, Suriye, Filistin bölgelerinde etkin rol oynamışlardır.
Arabistan’da Islamiyet’ten önce kurulan devletlerin başlıcaları şunlardır:
1. Güney Arabistan Devletleri
A. Main Devleti (M.I. 1200 – 650): Yemen’de kurulan üç büyük devletten biridir. Başkenti, Main kentidir.
B. Saba Devleti (M.I. 950 – 115): Main Devleti’nin yıkılışından sonra Yemen’e, Sabalılar egemen olmuşlardır.Başkentleri Ma’rib kentidir.
C. Himyeri Devleti (M.I. 115 – M.S. 525): Saba Devleti’nin yıkılışı ile güç kazandılar.
2. Kuzey Arabistan Devletleri:
A. Nabatiler : Nabatiler, Arabistan’ın kuzeybatısında M.I. 4.yy.da kurulmuştur. Başkenti Petra kentidir
B. Gassaniler : Yemen kökenli olup, Suriye’ye yerleşmişler ve Hıristiyanlaşmışlardır. Başkentleri Şam’dır.
C. Hire Arap Krallığı : Yemen kökenli olup, Irak’taki Hire kenti çevresine yerleşmişlerdir.
Bu devletler ekonomik kaynaklarının yetersizliğinden dolayı kuvvetli bir devlet olamamışlardır.
b. Din ve Inanış
Islamiyet’ten önce, Arapların büyük çoğunluğu puta tapıcıydı. Her kabilenin kendine özgü putu bulunurdu. Kâbe, Araplarca kutsal sayılırdı. Burada Arap kabilelerinin putları bulunurdu. En önemli putları “Hübel-Lat-Menat-Uzza”dır. Araplar putları ziyaret için Kâbe’ye gelirler ve kurban keserlerdi. Ziyaret zamanlarında kabileler arası çatışmalar yapılmazdı. Bu nedenle bu zamana “Haram Ayları” denilmiştir. Puta tapıcılık yanında, Mecusilik (Zerdüştlük), Musevilik, Hristiyanlık gibi dinler de yaygındı. Ayrıca Hz.Ibrahim’in dinine inananlar da vardı. Bunlara ” Hanif ” denilmiştir.Arap yarımadası; Uzak Doğu, Afrika ve Akdeniz ülkeleri arasındaki ticaret yolu üzerinde köprü görevi yapmaktaydı.En yaygın din çok tanrılı putperestlikti. Bu dinin en büyük putları olan Lat, Menat, Hubel ve Uzza, Hz. Ibrahim’in yapmış olduğu Kabe’de bulunmaktaydı.Arap Yarımadası’nın en önemli bölgesi; Mekke ve Medine’nin de içinde bulunduğu Hicaz bölgesiydi.Mekke’ye V. yüzyıldan itibaren Hz. Ismail soyundan gelen Kureyş Kabilesi hakimdi.
c. Sosyal ve Ekonomik Hayat
Arapların genel olarak yaşam biçimleri göçebe ve yerleşik olaraktı. Toplumsal yaşam kabile örgütlemesine dayan*mıştır.
Her Arap kabilesinin şeyh ya da seyyid denilen reisi vardır. Göçebe yaşam süren Araplara bedevi denilirdi.
Erkeğin egemen olduğu bir aile yapısı vardır. Çok eşli evlilikler yaygındı. Kadınların miras hakkı yoktu. Kabileler arasında rekabet ve kan davaları yaygındı. Çöl yaşamının zorluğu, su kaynaklarının azlığı, yiyecek sıkıntısı bu rekabet ve kavgaların sebepleridir. Hicaz bölgesinin en önemli ticaret merkezleri Mekke, Medine ve Taif’ti. Mekkeliler daha çok ticaretle, Medineliler ise daha çok tarımla uğraşmışlardır. Göçebelerin en önemli geçim kaynağı hayvancılık, yerleşiklerin ise tarım ve ticaret olmuştur.
Başlıca ekonomik faaliyetler kervancılık, tarım, keçi, at ve deve yetiştiriciliğiydi. Kervancılık Arabistan’ın güneyine gelen Ipek ve Baharat Yollarına bağlı olarak gelişmiştir. Basra ve Yemen limanlarına gelen mallar yarımadanın kıyılarını takip eden ve kuzeye ulaşan yollarla Suriye ve Mısır limanlarına götürülmüştür.
Mekke şehri Kızıldeniz kıyısındaki Hicaz bölgesinde bulunmaktaydı. Mekke şehir devletinde idari ve ticari yapılar, Kureyş soylularının elindeydi. Bir aristokrasi kuran Kureyş soyluları ticarete ve köleciliğe dayanan politikalara önem verdiler.
ç. Dil ve Edebiyat
Araplar arasında iki tür yazı vardı. Himyeri ve Nebatlılara ait olan yazılardan, bugünkü Arap Alfabesinin kökeni Nebatlılara ait olanıdır. Islamiyet öncesi Araplar arasında hitabet ve şiir sanatları gelişmişti. Kabeyi ziyaret zamanlarında şairler yazmış oldukları şiirleri Suk-u Ukaz panayırında okurlardı. Düzenlenen şiir yarışmalarında kazanan eserler, Kabenin duvarlarına asılırdı. Bunlara Muallakat-ı Seb’a (Yedi Askı) denilirdi. En önemli şairleri Imr-Kays’tı.
Arabistan, Asya’nın güney batısında yer alır. Doğusunda Basra Körfezi, batısında Kızıldeniz, güneyinde Umman Denizi, kuzeyinde Filistin ve Suriye yer alır. En önemli bölgeleri Hicaz, Necid ve Yemen’dir.
Yarımadada yaşamaya en elverişli yer Yemen’dir. Bölgede Main Devleti (M.I. 15. yüzyıl – M.I. 8. yüzyılın sonlan), Seba (Saba) Devleti (M.I. 10. yüzyıl – M.I. 2. yüzyılın sonlan), Himyerliler (M.I. 115 – M.S. 525), Nebatlılar (M.I. 400 – M.S. 106), Tedmürlüler (M.I. 1. yüzyıl – 273) Gassaniler (M.I. 3. yüzyıl – 636) devletleri kurulmuştur.
Araplar kabileler halinde yaşarlar, göçebedirler. Temel geçim kaynakları hayvancılık ve ticarettir.
Sosyal yapıda kabilecilik önemlidir. Başlarında şeyh denilen yöneticiler vardır. Erkek egemen toplumdur. Erkek çocukları önemlidir. Kabileler arası kan davaları yaygındır. Halk köleler ve hürler olarak ayrılmıştır.
Mekke’de bulunan KABE, Cahiliye dönemi Arapları için önemlidir. Çok tanrılı inanca sahiptirler. En önemli tanrıları, Ay, Yıldız ve Güneş’tir. Tanrılarını temsilen putlar yaparlardı. Bunları Kabenin içine koyarlardı. En önemlileri Lat, Uzza, Hubel ve Menat’tır.
Islam inancına göre Kabe Hz. Âdem tarafından yapılmıştır. Nuh Tufanı’nda tahrip olan Kabeyi Hz. Ibrahim ve Oğlu Hz. Ismail yeniden inşa etmişlerdir.
Islamdan önce Araplarda Şiir ve Hitabet gelişmişti. Ukaz Panayırında şiir ve hitabet yarışmaları yapılırdı. Yedi Şiir Kabenin duvarına asılırdı. Buna (Yedi Askı) denirdi ve ödül verilirdi.
