Hücre Organelleri ve görevleri

• Nukleus zarı , golgi ve salgı kofulları oluşumunda rol oynar.
• Hücre bölünmesinde ortadan kalkar bölünme sonunda tekrar oluşur.
• Hücrede asidik ve bazik tepkimeleri birbirinden ayırır.
• Taşıdığı ribozomlarla enzimatik salgıların oluşumunda rol oynar.
• Hücre zarı ile nukleus zarı arasında tek katlı zardan oluşmuş tüplü lamelli yapıdır.
• İyon depolanmasında rol oynar.
• Yağ özellikteki salgıların üretildiği yerdir.
• Madde ve iyonların hücre içinde taşınımında rol oynar.
• Prokaryot , yumurta , embriyonik ve alyuvar hücrelerinde bulunmaz.
• Granüllü ve granülsüz olarak iki çeşittir.

A:Granülsüz E.R. :

• *Üzerlerinde ribozom taşımazlar.
• *Protein olmayan salgıların üretiminde rol oynar.
• *Karaciğer , ovaryum , testis , böbrek üstü bezlerinde çok bulunur.

B:Granüllü E.R. :

• *Üzerlerinde ribozom taşırlar.
• *Nukleus yakınında bulunur.
• *Proteinsel ve enzimatik salgıların üretilmesinde rol oynar.
• *Protein sentezi hızlı olan hücrelerde çok bulunur.

2- Peroksizom :

• Tek katlı zardan oluşurlar.
• Protista , mantar , bitki ve hayvan hücrelerinde bulunur.
• Özellikle karaciğer , kas , böbrek hücrelerinde bulunur.
• İçlerinde katalaz enzimi taşırlar.

• Olgunlaşmış eritrosit ve sperm hücreleri ile prokaryot hücrelerde bulunmaz.
• Tek katlı zardan oluşmuş yassı keseler şeklindedir.
• Tomurcuklanma ile içleri salgılarla , enzimlerle dolu keseler oluşturur.
• E.R.’ larda üretilen salgıların depolanması ve paketlenmesinde rol oynar.
• Selüloz , nişasta , glikojen ,glikoprotein,lipoprotein sentezinde rol oynar.
• Hücre zarı yapısına katılan protein ve yağlara karbonhidrat eklenmesinde rol oynar.
• Salgı yapan hücrelerle çok gelişmiştir. (Tükürük , mukus bezleri vb.)
• Bitki hücresinde fragmoplast , hayvan hücresinde glikokaliks oluşumunda rol oynar.
• Lizozomların oluşumunda rol oynar.

4- Lizozom :

• Tek katlı zardan oluşmuş kese şeklindedir.
• İçlerinde kuvvetli sindirim enzimleri taşırlar.
• Pinositoz , fagositoz yapan hücrelerde çok bulunur. Alyuvarlarda bulunmaz.
• Dışarıdan hücreye alınan besinlerin sindirimini sağlar.
• Hücrede işlevini kaybetmiş organel ve yapıların sindirimini sağlar.
• Dışarıdan hücreye giren bakteri ve toksinleri sindirerek etkisiz hale getirir.
• Spermin yumurtayı döllemesinde rol oynar. Döllenmenin oluşumunu sağlar.
• Hücre ölümünde hücre içeriğini sindirerek çürümeyi hızlandırır. (Otoliz)
• Bazı canlılarda başkalaşımda rol oynar. (Kurbağada larval organların yok olması)

5-Ribozom :

• Yapısında r-RNA ve protein bulunur.
• Nukleus ta meydana gelir.
• Hücrede protein sentezini gerçekleştirir.
• Protein sentezi fazla olan hücrelerde çok bulunur.
• Bağımsız metabolizmaya sahip bütün hücrelerde görülür.
• Olgun alyuvarlarda bulunmaz.
• Sitoplazma , E.R. zarında , nukleus zarı , mitekondri ve kloroplastlarda bulunur.
• Sitoplazmada serbest olan ribozom larda yapısal proteinler üretilir.
• Zar sistemine bağlı ribozomlar da enzimatik proteinler üretilir.
• Prokaryot ve eukaryot hücrelerin ortak organelidir.

6-Sentrozom :

• Dokuz adet ipliksi proteinin silindirik organizasyonuyla oluşur. İki sentroil den oluşur.
• Silindirik protein ipliklerin ortasında kendine özgü matrix vardır.
• Nukleus yakınında bulunur.
• Sil ve kamçı oluşumu ve hareketinde rol oynar.
• Bazı protista , ilkel bitkiler ve hayvansal hücrelerde bulunur.
• Yumurta ve alyuvar hücrelerinde bulunmaz.
• Hücre bölünmeden önce kendini eşler.
• Yapısında DNA olduğu varsayılmaktadır.
• Zigot sentrozomu sperm hücresinden alır.
• hücreden hücreye kalıtlanır

7- Mitokondri :

• İki katlı zardan meydana gelmiştir. Dış zar düz , iç zar kıvrımlıdır.
• İç zar kıvrımlarına krista denir. Üzerinde solunum enzimleri taşır.
• O2 ‘ li solunum yapan bütün eukaryotik hücrelerde bulunur. Alyuvarlarda bulunmaz.
• Enerji ihtiyacı fazla olan hücrelerde sayısı fazladır. (Karaciğer , kas sinir , böbrek h.)
• İç zarın içi matrixle doludur. Matrixle DNA , RNA , ribozom özel proteinler bulunur.
• Mitokondri de solunumla üretilen ATP hücrenin bütün yaşamsal olaylarında kullanılır.
• Mitokondri ler bölünmez tomurcuklanma ile çoğalırlar.
• Döllenme sonunda oluşan zigotta yumurtaya ait mitokondri ler bulunur. (Eşeyli üreyen canlılarda mitokondri ler anneden alınmıştır. Sentrozom ise babadan alınmıştır.)
• Mitokondri zarları ileri derecede seçici geçirgen zardır.

NOT: O2’li solunum yapan bakterilerde mitokondri yerine mesezom bulunur.
NOT : O2’ solunum

9-Plastidler :
A) Kloroplast:

• İki katlı zardan oluşmuştur.
• Bazı protista ve bitkilerde bulunur.
• İç zar içinde özel plazma olan stroma ve üzerinde klorofil bulunan granumlar bulunur.
• Stromada kendine özgü DNA , RNA , ribozom , protein ve mineraller bulunur.
• Protoplastlardan veya leucoplastlardan gelişir.
• Hücrede bölünerek sayısını artırabilir.
• Işık enerjisini ATP enerjisine çevirerek organik madde sentezi gerçekleştirir. (Üretilen ATP hücredeki diğer yaşamsal olaylarda kullanılmaz.)
• Bitkinin toprak üstü ışık olan genç kısımlarda bulunur.
• İşlevlerini kaybedince kromoplasta dönüşür.
• Bitkilerde fotosentez gerçekleştiren organeldir.

NOT : Fotosentez

B-Kromoplast :

• Bitkinin toprak altı ve toprak üstü kısımlarında bulunabilir.
• Fotosenteze yardımcıdırlar.
• Vitamin sentezinde rol oynarlar.
• Likopin (kırmızı) , karoten (turuncu) , ksantofil (sarı) ,rengi oluşturan pigment taşırlar.
• Meyve , çiçek ve yapraklarda renk oluşumunu sağlarlar. Üremeyi kolaylaştırır.

C-Leukoplast :

• Işık almayan toprak altı depo yapılarda bulunur. Renksizdirler.
• Işık alınca kloroplasta dönüşürler.
• Fotosentezde oluşan glikozun nişasta halinde depolanmasını sağlarlar.

10 Kofullar :

• Hücre zarı , E.R. ve golgi den meydana gelirler.
• Tek katlı zara sahiptirler.
• İçlerinde su , tuz , alkoloid , karbonhidrat ve diğer organik molekül bulundururlar.
• Kofullar sahip oldukları içerikle osmoz olayında etkili olurlar.
• Yaptıkları işe göre 4 (dört) çeşit koful vardır.

A-Besin Sindirim Kofulu

• Bazı protista ve akyuvarlarda görülür.
• Endositoz la besin alınmasıyla oluşur.
• Koful içeriği lizozom enzimleriyle sindirilir.
• Sindirim artıkları eksositozla dışa atılır.

B-Boşaltım Kofulu

• Tatlı sularda yaşayan tek hücrelilerde görülür.
• Hücreye giren fazla suyu dışa atarak hücreyi hemolizden korur.

C-Salgı Kofulu

• Golgi tarafından oluşturulur.
• İçinde özel salgı maddeleri taşır.
• Salgı yapan hücrelerde çok gelişmiştir.

D-Depo Kofulu

• Bitki hücrelerinde oldukça büyüktür.
• Bitkilerde koful zarına tonoplast denir.
• Su , hava ve artıkların depolanmasında rol oynar.
• Genç hücrelerde küçük , yaşlı hücrelerde büyüktür