Geleneksel Türk Halk Tiyatrosu

Geleneksel   Türk   tiyatrosu   içinde   orta   oyunlarının önemli bir yeri bulunmaktadır. Kavuklu ve Pişekâr; orta oyunlarında  sıkça  görülen  sembolik  kahramanlardır. Bu kişiler; yine, geleneksel tiyatromuzun önemli kah- ramanları Karagöz ile Hacivat’ın karşılığıdırlar.

Kavuklu, bilimsel anlayıştan uzak, fakat ârif, halk ada- mını temsil etmektedir. Pişekâr ise, Osmanlıca kelime- ler kullanmakta yetenekli, okumuş insanı temsil etmek- tedir. Her ikisi de birbirlerinin açık yönlerini tamamla- yan önemli tiplerdir. Bunlar, orta oyunlarında mizahî unsurlarla topluma mesajlar verir ve insanları bilgilen- dirirler.

Geleneksel Türk Tiyatrosu, şu çeşitlere ayrılır:

 

1) Meddah: Bir kişinin tek başına hazırladığı oyun çeşididir. Kelime anlamı “metheden = övgücü” demek- tir. Meddah, anlattığı olay ya da hikâyeyi seyirci önün- de çeşitli hareket ve taklitlerle canlandırır. Bu şekilde insanlar, eğlenirken düşünme imkânı bulur. Meddahın başlıca eşyaları mendil, sandalye ve bastondur.

 

2) Karagöz: Gölge oyunudur. Beyaz bir perde üzerin- de çeşitli insan tiplerinin canlandırılmasıdır. Bu oyun- lar, “Karagözcü” adı verilen usta bir sanatçı tarafından perdeye yansıtılır. Oyunun başkahramanı  “Karagöz”, okumamış,  ama zeki ve anlayışlı  bir  halk  adamıdır. İkinci kahraman “Hacivat” ise, Karagöz’e zıt kişilikte bir insandır.  Arapça ve Farsça kelimelerle konuşur,  za- man zaman bilgiçlik taslar.

 

Karagöz, Türklere özgü bir oyundur. Çünkü çok eski- den beri Türkler, çeşitli adlar altında Karagöz oyununu biliyor ve oynatıyorlardı. Hatta Avrupa’da “Çin gölgele- ri” diye adlandırılan gölge oyununun bile Karagöz’ den geldiğini yapılan araştırmalar gösterir.

 

Bu oyun, Osmanlı Türkleri arasında uzun zaman ya- şadı. Batılı anlamda tiyatro türünün edebiyatımıza girmesinden sonra yavaş yavaş önemini kaybetti.

 

Karagöz’deki diğer önemli tipler de şunlardır:

 

Çelebi, Tuzsuz Deli Bekir, Yahudi, Ermeni, Rum, dok- tor, Frenk, Arap, Acem, Arnavut, Trabzonlu, Rumelili vb.

 

3) Orta Oyunu: Orta oyunu, açık bir meydanda oyna- nır. Seyirciler bu meydanın etrafını çepeçevre kuşatır- lar. Ancak bir tarafını açık bırakırlar. Oyuncular, oyun- dan önce oradan meydana dâhil olurlar. Çağdaş Türk tiyatrosuna en yakın örnektir. Konular ve tipler olarak Karagöz’e çok benzerler. En ünlü tipleri Kavuklu ve Pişekâr’dır. Ayrıca; “Balama (Rum)”, “Frenk” ve “zen- ne” tipleri de bulunmaktadır. Günümüzde, bazı köy ve kasabalarda, orta oyunları bütün canlılığı ile hâlâ de- vam eder.

 

4) Köy Seyirlik Oyunları: “Köylü Tiyatrosu” adı ile de bilinen köy seyirlik oyunları düğünlerde, bayramlarda ya da yılın belirli günlerinde köylülerimizin genellikle “oyun yapma”,”oyun çıkarma” adı altında bereket bol- luk, sağlık ve yeni yılı karşılamak amacıyla oynadığı törensel içerikli oyunlardır.

 

Bu oyunlar meydanlarda oynandığı gibi kışın oda içeri- sinde de oynanmaktadır. İlkel toplumlardan günümüze değişim göstererek ulaşan bu oyunlar önceleri yaşan- tının daha verimli olabilmesi için doğaüstü güçlere, tanrılara ya da tanrıya şükran belirten bilinçli olarak gerçekleştirilen törenlerdir

“Geleneksel Türk Halk Tiyatrosu” üzerine bir yorum

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.