Ek-Fiil (Ek-Eylem)
İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan “i(mek)” fiiline ek fiil denir.
Ek fiilin iki görevi vardır:
- İsim soylu sözcükleri yüklem yapmaktır.
- Birleşik zamanlı fiillerin oluşmasını sağlamaktır.
Ek fiil, isim soylu sözcükleri yüklem yaparken dört kip ekinden yararlanır.
Bu kip ekleri şunlardır:
- Görülen geçmiş zaman: -idi
(çalışkan idi — çalışkandı)
- Duyulan geçmiş zaman: -imiş
(çalışkan imiş — çalışkanmış)
- Geniş zaman: -ir
(çalışkan dır — çalışkandır)
- Dilek şart kipi: -ise
(çalışkan ise — çalışkansa)
Şimdi bunları kısaca görelim.
- Bilinen geçmiş zaman (idi) :
Çalışkandım (çalışkan – i di – m),
Çalışkandın,
Çalışkandı,
Çalışkandık,
Çalışkandınız,
Çalışkandılar
- Öğrenilen geçmiş zaman (imiş) :
Çalışkanmışım (çalışkan – i miş – ler),
Çalışkanmışsın,
Çalışkanmış,
Çalışkanmışız,
Çalışkanmışsınız,
Çalışkanmışlar
- Şart kipi (ise) :
Çalışkansam (çalışkan – ise- m),
Çalışkansan,
Çalışkansa,
Çalışkansak,
Çalışkansanız,
Çalışkansalar
- Geniş zaman:
Çalışkan – ım,
Çalışkan – sın,
Çalışkan – dır,
Çalışkan – ız,
Çalışkan – sınız,
Çalışkan – dırlar
Ek fiilin Olumsuzu:
Ek fiille çekimlenmiş sözcüklerin olumsuzu “yok” veya “değil” sözcüğü ile yapılır.
Çalışkandım çalışkan değildim.
Çalışkanmış çalışkan değilmiş.
Çalışkansa çalışkan değilse.
Çalışkanım çalışkan değilim.
Sınıfta on kişi vardı yoktu
Yukarıdaki örneklerde ek fiilin olumsuz çekimi görülmektedir.
Diğer fiillerin “-ma, -me” ile, ek fiilin “değil” ile olumsuz yapılması, ek fiilin bulunmasını oldukça kolaylaştırır.
“Kısa sürede eve vardı.”
“Sınıfta on kişi vardı.” cümlelerinde altı çizili sözcüklerden hangisinin ek fiil aldığını bulmak için cümleleri olumsuz yaparız.
Birinci cümlenin yüklemi,
“Kısa sürede eve varmadı.” şeklinde olumsuz yapılabilir.
İkinci cümlenin yüklemi,
“Sınıfta on kişi varmadı.” şeklinde söylenemeyeceğine göre, ikinci cümle ek fiil almıştır.
Ek Fiilin Soru Şekli:
Bu fiilin soru şekli de diğer fiillerde olduğu gibi “mi” ile yapılır. “mi” sözü isimle ek fiil arasına girerek kullanılır.
çalışkan mıyım?
çalışkan mıymış?
çalışkan mıydım?
DERS NOTU 59
Ek-Fiil (Ek-Eylem)
VELİ AY
İsim ve isim soylu sözcüklere gelerek onları cümlede yüklem olarak kullandıran ve çekimlenmiş fiillere gelerek bileşik çekimli fiiller oluşturan “i(mek)” fiiline ek fiil denir.
Ek fiilin iki görevi vardır:
1.İsim soylu sözcükleri yüklem yapmaktır.
2.Birleşik zamanlı fiillerin oluşmasını sağlamaktır.
Ek fiil, isim soylu sözcükleri yüklem yaparken dört kip ekinden yararlanır.
Bu kip ekleri şunlardır:
- Görülen geçmiş zaman: -idi
(çalışkan idi — çalışkandı)
- Duyulan geçmiş zaman: -imiş
(çalışkan imiş — çalışkanmış)
- Geniş zaman: -ir
(çalışkan dır — çalışkandır)
- Dilek şart kipi: , -ise
(çalışkan ise — çalışkansa)
Şimdi bunları kısaca görelim.
- Bilinen geçmiş zaman (idi) :
Çalışkandım (çalışkan – i di – m),
Çalışkandın,
Çalışkandı,
Çalışkandık,
Çalışkandınız,
Çalışkandılar
- Öğrenilen geçmiş zaman (imiş) :
Çalışkanmışım (çalışkan – i miş – ler),
Çalışkanmışsın,
Çalışkanmış,
Çalışkanmışız,
Çalışkanmışsınız,
Çalışkanmışlar
- Şart kipi (ise) :
Çalışkansam (çalışkan – ise- m),
Çalışkansan,
Çalışkansa,
Çalışkansak,
Çalışkansanız,
Çalışkansalar
- Geniş zaman:
Çalışkan – ım,
Çalışkan – sın,
Çalışkan – dır,
Çalışkan – ız,
Çalışkan – sınız,
Çalışkan – dırlar
Ek fiilin Olumsuzu:
Ek fiille çekimlenmiş sözcüklerin olumsuzu “yok” ve “değil” sözcüğü ile yapılır.
Çalışkandım çalışkan değildim.
Çalışkanmış çalışkan değilmiş.
Çalışkansa çalışkan değilse.
Çalışkanım çalışkan değilim.
Sınıfta on kişi vardı yoktu
Yukarıdaki örneklerde ek fiilin olumsuz çekimi görülmektedir.
Diğer fiillerin “-ma, -me” ile, ek fiilin “değil” ile olumsuz yapılması, ek fiilin bulunmasını oldukça kolaylaştırır.
“Kısa sürede eve vardı.”
“Sınıfta on kişi vardı.” cümlelerinde altı çizili sözcüklerden hangisinin ek fiil aldığını bulmak için cümleleri olumsuz yaparız.
Birinci cümlenin yüklemi,
“Kısa sürede eve varmadı.” şeklinde olumsuz yapılabilir.
İkinci cümlenin yüklemi,
“Sınıfta on kişi varmadı.” şeklinde söylenemeyeceğine göre, ikinci cümle ek fiil almıştır.
Ek Fiilin Soru Şekli:
Bu fiilin soru şekli de diğer fiillerde olduğu gibi “mi” ile yapılır. “mi” sözü isimle ek fiil arasına girerek kullanılır.
çalışkan mıyım?
çalışkan mıymış?
çalışkan mıydım?