Divan Edebiyatındaki Nesir Türleri

Tezkire:

  • Çeşitli Mesleklerden önemli kişilerin hayatlarını anlatmak üzere düzenlenen eserlere tezkire, şairleri tantan tezkirelere şuara tezkiresi denir.
  • Batı edebiyatlarındaki biyografinin karşılığı gibidir.
  • İlk örneği Ali Şir Nevai’nin Mecalisü’n-Nefais’idir.
  • Anadolu’daki en önemli örnek Sehi Bey Tezkiresi’dir (Asıl adı Heşt Behişt.)

Siyer (Siyer-Nebi):

  • Hz. Muhammed’in hayatını anlatmak üzere yazılan eserlerin ortak adıdır.
  • Manzum (mesnevi) olarak da yazılabilir.
  • Türk Edebiyatı’ndaki ilk örnek Erzurumlu Darir’in Siretü’n-Nebisid’tir. (14. yüzyıl) Düzyazı şiir karışımı bir eserdir.

Hilye:

  • Peygamber Efendimizin iç ve dış özelliklerini anlatan eserlerdir.
  • Manzum da olabilir. Bazılarına dört halifenin tanıtımı da katılır.

Mektup:

  • Divan Edebiyatı’nda pek yaygın değildir.
  • En bilinen örnek Fuzuli’nin Şikayetname’sidir.

Tarih:

  • Divan Edebiyatı’nda tarih türünde epey eser verilmiş-tir.

Bunların önemlilerini şöyle sıralayabiliriz:

  • Aşıkpaşazade Tarihi(15. yüzyıl.)
  • Tacü’t-Tevarih: Hoca Sadettin Efendi (16. yüzyıl)
  • Peçevi Tarihi: Peçevi İbrahim Efendi (17. yüzyıl)
  • Naima Tarihi: (18. yüzyıl)
  • Cevdet Paşa Tarihi: (19. yüzyıl)

Seyahatname:

  • En önemli örnek Evliya Çelebi Seyahatname’sidir.
  • Seydi Ali Reis’in Mir’atü’l-Memalik
  • Nabi’nin Tuhfet’ül-Haremeyn (Hac izlenimleri)
  • İzzet Molla’nın (19. yüzyıl) Mihnetkeşan (Keşan sürgünü izlenimleri) diğer ilginç örneklerdir.

Sefaretname:

  • Siyasi görevle gönderilen elçilerin gittikleri yerlerle ilgili olarak yazdıkları eserlerdir.
  • İlk örneği Kara Mehmet Çelebi’nin Viyana Sefaretnamesi (1655)
  • En tanınmışı Yirmisekiz Çelebi Mehmet’in Paris Sefaretnamesi’dir.

Surname:

  • Şehzadelerin sünnet düğünleri ve “kadın sultan”ların düğün törenleriyle ilgili eserlerdir.
  • Manzum (genellikle kaside biçiminde) olanları da vardır.

Şehrengiz:

  • Bir şehrin (bazen insanlarının ve özellikle kadınlarının özellikleri de katılarak) güzelliklerinin anlatıldığı eserlerdir. Manzum da olabilir.

Gazavatname:

  • Gaza (din uğruna savaşların anlatıldığı manzum veya düzyazılı eserlerdir.
  • Yükselme Devri’nde çok yazılmış, sonraları azalmıştır.

Habname:

  • Görülen bir rüya anlatılıyormuş gibi, bir olay ya da kişi hakkında görüşlerin söylenmesi biçiminde yazılır.
  • Manzum da olabilir.
  • Veysi’nin (17. yüzyıl) Habname’si bu türün en önemli örneğidir.
  • Habnameler eleştiri ve yergi içerir.
Reblog this post [with Zemanta]

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.