Diğer Türk Devletleri ve Toplulukları

Avarlar

• Orta Asya’da büyük bir imparatorluk kurdular.
• Göktürk isyanı nedeniyle bağımsızlıklarını kay­bettiler.
• Göktürklerin saldırısı sonucu bugünkü Macarista­n’a göç ettiler. Macaristan’da etkili bir devlet kurdular.
• Sasanilerle birleşerek iki kez Bizans’ı ku­şattılar, ancak başarılı olamadılar.
• Avarlar, Frankların saldırısıyla bağımsızlıklarını kaybettiler ve Slav kavimleri arasında eriyip siyasi ve kül­türel kimliklerini yitirdiler.

 Kırgızlar

• Uygur devletine son vererek tarih sahnesine çıktı­lar. Cengiz Han’ın başlattığı saldırılar sonucu bağımsız­lık­larını kaybettiler.

 Sibirler

• Sibirya’nın batısından başlayan ve Kafkasya’ya uzanan coğrafyada yaşamışlardır.
• Sasani ve Avar saldırılarıyla bağımsızlıklarını kay­bettiler.

 Akhunlar (Eftalitler)

• Kökenleri Çinlilerin baskısı üzerine İran’ın doğu­suna ve Afganistan’ın güneyine göç eden Hunlara da­yanmıştır.
• Hindistan’a giden ipek ticaretinden yararlanmış­lardır. Göktürk ve Sasani saldırıları sonucu bağımsızlık­larını kaybetmişlerdir.

 Hazarlar

• Karadeniz’in kuzeyinden başlayarak, Kafkasya ve Hazar denizine kadar uzanan topraklarda yaşamışlardır.
• Karadeniz kıyılarına giden ipek ticaret yolundan büyük kazanç elde etmişlerdir.
• Hazar hakanları ve çevresi Museviliği benimse­mişlerdir.
• Hz. Osman ile Emeviler zamanında Kafkasya’ya yönelen İslam ordularının ilerleyişini engellemişlerdir.
• Peçeneklerin saldırılarıyla zayıflayan Hazarların siyasi varlığına Ruslar son vermiştir.

 Bulgarlar

• Karadeniz’in Kuzeyinde büyük bir devlet kurdular. Hazarların saldırısıyla Tuna Bulgarı ve Volga (İtil) Bulgarı olmak üzere ikiye ayrıldılar
• Tuna Bulgarları zamanla Slav kavimleri arasında eridiler. Volga (İtil) Bulgarları ise Abbasilerin yardımla­rıyla İslâmiyet’i benimsediler. Volga Bulgarları daha son­raları Moğol egemenliğine girdiler.

  Türgişler

• II. Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra kendi devletlerini kurdular.
• Emevilerin Orta Asya’ya yaptıkları saldırıları en­gel­lediler.
• Karlukların saldırılarıyla bağımsızlıklarını kay­betti­ler.

 Karluklar

• Uygurların yıkılmasından sonra bağımsızlıklarını kazandılar. Talas Savaşı’nda İslam ordusuyla birlikte Çinlilere karşı savaştılar.
• İslâmiyet’i kabul eden ilk Türk boyu oldu­lar.

Peçenekler 

• Balkanlara yerleşenleri Bizans’a karşı savaştılar ve sonraları Bizans ordusunda ücretli askerlik yaptılar.
• Bizans ordusundaki Peçenekli askerler Malazgirt Savaşı’nda Büyük Selçuklu ordusuna katıldılar.

 Oğuzlar 

• Maveraünnehir’in doğusunda bir devlet kurdular.
• Büyük Selçuklu, Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devleti’ni kurdular.
• İslâmiyet’i seçen Oğuzlara Türkmen denilmiştir.

Kumanlar (Kıpçaklar)

• Balkaş gölü ile Ural dağlarına kadar uzanan coğ­rafyada etkili oldular ve Ruslarla savaştılar.
• Moğolların egemenliğine girmek zorunda kaldılar.