CEMİYETLER
Mondros Mütarekesi’nden sonra kurulmuşlardır.
1- Zararlı Cemiyetler
• Rum, Ermeni ve Mûsevilerin kurduğu zararlı cemiyetler (Mavri Mira, Etnik-i Eterya, Megalo İdea, Rum Pontus, Hınçak, Taşnaksityun, İsrail Alyans)
• Türklerin kurduğu zararlı cemiyetler (bir kısmı ümmetçi, diğerleri teslimiyetçi ve manda yanlısıdırlar. İngiliz Muhipleri,
Wilson Prensipleri, Osmanlı Sulh ve Selâmeti Fırkası, Kürt Teâli Cemiyeti).
2- Millî Cemiyetler
İşgâller ve özellikle Rum ve Ermeniler için İtilâf Devletlerince plânlanan hedefler anlaşılınca, ülkenin bir çok yerinde Müdâfaa-i Hukuk-i Milliye veya Redd-i İlhak adı altında kurulmuşlardır. Millî Cemiyetler de denilmektedir. Müdafaa-i Hukuk terimi, hem bölgesel cemiyetleri hem de Mustafa Kemâl’in önderliğini yaptığı Millî Hareketi ifade eder. Millî Cemiyetlerin başlıca özellikleri :
• Kendi bölgelerinin kurtuluşunu öncelikle amaçlamışlardır (en önemli olumsuz yanları işte bu bölgeci zihniyetleridir).
• Türklük duygusu temelinde kurulmuşlardır (o zamana kadar aydınlarla sınırlı olan milliyetçi düşünce halka inmiştir).
• Wilson İlkeleri’ne dayanarak, bölgelerinin Türklüğünü kanıtlamaya çalışmışlardır. İşgâllere karşı propagandayı öne çıkarmış, silâhlı direnişi ön görmemişlerdir.
• Padişah ve Halifeye bağlılık bildirmişlerse de, bölgelerinde bağımsız hareket etmişlerdir.