Açık ve Kapalı İstiare Nedir? Örnekleri

Açık İstiare (İstiareyi Musarraha)
 
Sadece kendisine benzetilenle (müşebbehu bih-müstearı minh) yapılan istiaredir. Bir sözcüğün yerine benzetme amacı güderek başka bir sözcük kullanmaya denir.[kaynak belirtilmeli]
 
Kapalı İstiare (İstiareyi Mekniyye)
 
Benzetme öğelerinden yalnız benzeyenle (müşebbeh-müstearı leh) ve benzeme yönü (karine) ile yapılan istiaredir. Kapalı istiarede benzetilen söylenmeyerek gizili tutulur. Mitoloji, bilim ve metafizik gibi pek çok disiplin, kapalı istiareler yoluyla dünya edebiyatının epistemolojik altyapısını oluşturmuştur.
 
Genel
 
Benzetmenin temel öğelerinden yalnızca birisiyle (müşabehet ögesi) çok sayıda benzerliği sıralayarak yapılan istiareye ise “yaygın istiare” (istiare-i temsiliyye) adı verilir. Bu tür istiarelerde kelimeler hakiki manalarında kullanılsalarda bir araya gelmeleriyle ortaya çıkan mana heyetine benzetilmek istenen başka bir mana heyeti istiare edilir. Bu yüzden bu tür istiarelere heyetlerin birbirlerine istiaresi diyebiliriz. Bu tür istiareler halk arasında yayılırsa darbı mesel olarak isimlendirilir. Türkçemizdeki birçok atasözü bu kısımda değerlendirilir. Misal: Üzüm üzüme bakarak kararır. Bu misalde bir kişinin bir başkasından etkilenmesi üzümlerin birbirlerini kararma yönünden etkilemelerine benzetilmiştir. Dikkat edilecek olursa benzetilende ve kendine benzetilende kelimeler istiare edilmemiş, belki kelimelerden oluşan kelamın ifade ettiği heyet olan manalar benzetilmiştir.
 
Örnekleri
 
Açık İstiare
 Bedr’in aslanları ancak bu kadar şanlı idi
Yorum:Cümlesindeki “ASLAN” bu istiare çeşidine bir örnektir
 Dışarıda bir dost eli okşuyor tenimizi.
Yorum:Bu örnekte dost eli rüzgar yerine kullanılmıştır
 Dünyaya geldiğim anda Yürüdüğüm aynı zamanda İki kapılı bir handa Gidiyorum gündüz gece
Yorum :dünya iki kapılı bir hana benzetilmiş ama dünya söylenmemiş yani benzeyen yok sadece benzetilen var.
 Aşiyân-ı murg-ı dil zülf-ı perîşânındadır Kanda olsam ey perî gönlüm senin yanındadır Fuzulî Al câme ile meh-pâre maşallah Pertev Paşa Âh eylediğim serv-I hırâmânın içindir Kan ağladığım gonce-I handânın içindir. Fuzulî Kadem kadem gece teşrîfi Nâilî o mehin Cihân cihân elem-I intizâra değmez mi Nâilî Gezermiş kasrın etrâfında yer yer tâze meh-rûlar Mükahhal gözlü Şîrîn sözlü Leylî yüzlü âhûlar Nedîm Açıldığın haber verir ağyâra gül gibi Dâim bize nesîm-I sebük-pâ gelir gider Nâbî
Kapalı İstiare
 
Sözlerin saplama kalbime ne olur
 Her taraf kırık dökük Dalların boynu bükük “Kederliyiz” der gibi Orhan Seyfi Orhon
Yorum:Dallar boynu bükük insana benzetiliyor ama kendisine benzetilen insandan söz edilmiyor. Boynu bükük sözcüğü ile insanın bir özelliği vurgulanıyor.
 
Örnekler;
 Nâz ederse gamzesi uşşâk-I zâra nâz eder Zülfi bir âşüftedir ki rûzgâra nâz eder Nâbî Ki henüz gonce-I neşküfte iken Anı dest-I ecel itdi pâmâl Fâzıl Nâgehân simsiyâh olur eflâk Hayretinden düşer sükûna cihân Mecnûn ana verdi cümle rahtın Pâk eyledi bergden dırahtın Fuzulî Eşcâr-I bâğ hırka-I tecrîde girdiler Bâd-I hazan çemende el aldı çenârdan Bâkî
Yaygın İstiare
 Bin gemle bağlanan at şaha kalkıyor Gittikçe yükselen başı Allah’a kalkıyor Son macerayı dinlememiş varsa anlatın Râm etmek isteyenler o marûr, âsil atın Beyhudedir her uzvuna bir halka bulsa da Boştur köpüklü ağzına gemler vurulsa da… Coştukça böyle sel gibi bağrındaki hisleri Bir gün başında kalmayacaktır seyisleri! Faruk Nafız Çamlıbel
Yorum: Çamlıbel, milleti mağrur bir ata benzeterek çok sayıda benzerliği sıralıyor.
 
Bayağı İstiareler
 Makdem-I tab’a dîbâ-yı Münîf olsa hasır Kadr-I iclâlime nisbetle değildir şâyân İrfan Paşa Yanıkdır o âşıkın kitâbı Nazmında kokar ciğer kebâbı Ziya Paşa O ten ki hâk ola aşkın güdâz u sûzunda Biten giyâhı dem-I haşre dek kebâb kokar Nedîm

“Açık ve Kapalı İstiare Nedir? Örnekleri” üzerine bir yorum

Yorum yapın

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.