17.yy Osmanlıda Siyasi Gelişmeler

1.     OSMANLI – İRAN İLİŞKİLERİ

il1555 yılında imzalanan Amasya Antlaşması’nın bozulması üzerine Osmanlı-İran savaşları yeniden başladı.

a)     1579 – 1590 Savaşları: Bu savaşlar sonunda iki ülke arasında Ferhat Paşa (İstanbul) Antlaşması (1590) imzalandı.

Bu antlaşmaya göre;

•      Azerbaycan’ın bir bölümü ile Güney Kafkasya Osmanlı Devleti’ne kaldı.

NOT: Osmanlı Devleti bu antlaşma ile doğuda en geniş sınırlarına ulaşmıştır.

b)     1603-1611 Savaşları

İran, Ferhat Paşa Antlaşmasını bozarak Anado­lu’ya girdi (1603). Diyarbakır‘a kadar ilerledi.

•   Yenilen İran’la Nasuh Paşa Antlaşması imzalandı (1611).

Bu antlaşmaya göre;

•       Osmanlı Devleti, Ferhat Paşa Antlaşması ile al­dığı yerleri geri verdi. Bunun karşılığında İran, Osmanlı Devleti’ne her yıl iki yüz deve yükü ipek vermeyi kabul etti.

c)     1617-1618 Savaşları

İran’ın her yıl göndermeyi vaat ettiği ipeği gönderme­mesi üzerine barış bozulmuş İran’a savaş açılmıştır. Sonuçta iki devlet arasında Serav Antlaşması imza­landı (1618).

Bu antlaşmaya göre;

•       İran’ın Osmanlı Devleti’ne vermeyi taahhüt ettiği iki yüz deve ipek, yüz deveye indirildi.

•       Sınırlar Nasuh Paşa Antlaşması’na göre belir­lendi.

d)     1622-1639 Savaşları

•  İran Bağdat’ı iş­gal edince IV. Murat Revan Seferi’ne çıktı. Revan’a kadar Doğu Anadolu toprakları geri alındı (1635).

• IV. Murat 1638’de Bağdat Seferine çıkarak Bağ­dat’ı aldı. Sonuçta iki devlet arasında Kasr-ı Şi­rin Antlaşması imzalandı (1639). Bu antlaşmaya göre;

•       Bağdat Osmanlı Devleti’ne katıldı.

•       Revan ve Azerbaycan İran’a bırakıldı.

•       Osmanlı – İran sınırı bugünkü şekliyle çizildi.

NOT: Kasr-ı Şi­rin Antlaşması ile bugünkü Türkiye-İran sınırı büyük ölçüde belirlendi.

II. OSMANLI – LEHİSTAN İLİŞKİLERİ

Lehistan’ın Osmanlı Devleti’ne bağlı Erdel ve Boğdan beyliklerinin içişlerine karışması sonucu Osmanlı – Le­histan ilişkileri bozuldu. II. Osman (Genç Osman) Le­histan (Hotin) Seferi’ne çıktı (1620). Hotin Kalesi alındı. Lehistan ile Hotin Antlaşması imzalandı (1621).

NOT :Bu sefer sırasında Yeniçeri Ocağının bozulduğunu gören II. Osman, bu zaferden sonra Yeniçeri Oca­ğını kaldırmayı düşünmüş ve bunun içinde “Hacca gidiyorum.” bahanesi ile Doğu Anadolu’da bir ordu kurarak Yeniçeri Ocağını kaldırmayı planlamıştır. Ancak bunu haber alan Yeniçeriler II. Osman’ı öl­dürmüşlerdir. II. Osman’ın (Genç Osman) bu dü­şüncesi Osmanlı Devleti’nde ilk ıslahat teşebbü­süydü.

1672’de Lehistan’ın Ukrayna’yı işgal etmesi üzerine IV. Mehmet Lehistan Seferine çıktı. Lehistan ordusu mağlup edildi. Lehistan kralının isteği üzerine Bucaş Antlaşması imzalandı (1672).

NOT:Bucaş Antlaşması Osmanlı Devleti’nin batıda top­rak kazandığı son antlaşmadır.  Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti batıda en geniş sınırlarına ulaş­mıştır.

1. III. OSMANLI – VENEDİK İLİŞKİLERİ

. 17. yüzyılda Akdeniz’deki Girit meselesi yüzünden Osmanlı – Venedik ilişkileri bozuldu.

Girit’te bulunan korsanlar Osmanlı ticaret ve hac gemilerine saldırıyorlardı. Coğrafi konumu nede­niyle Doğu Akdeniz ve Kuzey Afrika kıyılarını tehdit etmekteydi. Bu nedenlerle Girit’in alınması gerekiyordu. 1645 yılında kuşatılan ada  25 yıl sonra Köprülü Fazıl Ahmet Paşa zamanında Girit 1669 yılında fethedildi.

UYARI: Girit’in fethi ile; Doğu Akdeniz’deki Osmanlı güvenliği sağlandı. Girit’in alınması Osmanlı Devleti’nin denizlerdeki son başarısıdır.

IV. OSMANLI – AVUSTURYA İLİŞKİLERİ

Kanuni döneminde Zigetvar seferi sonrasında imzala­nan antlaşma 16. Yüzyılın sonlarına doğru bozuldu. Osmanlı – Avusturya savaşları 17. yüzyılın sonuna ka­dar aralıklarla devam etti.

a)     1593 – 1606 Haçova Savaşı

•       Avusturya ile Osmanlı arasında sınır savaşlarının başlaması, Avusturya’nın vergisini vermemesi

•     Osmanlılar’ın  Eğri, Kanije ve Estergon kalelerini ele ge­çirmesi üzerine çıkan  Haçova Meydan Savaşı‘nda Avusturya yenildi. İki devlet arasında Zitvatoruk Antlaşması yapıldı (1606).

Avusturya kralı protokol gereği Osmanlı pa­dişahına denk sayıldı.

UYARI: Böylece Osmanlı Devleti’nin Avusturya karşısında 1533 İstanbul Antlaşması ile kazandığı siyasi üs­tünlük bu antlaşma ile kaybedildi

b)     1662-1664 Savaşları

Avusturya’nın Erdel Beyliği’nin iç işlerine karışması üzerine Köprülü Mehmet Paşa ve Köprülü Fazıl Ahmet Paşa tarafın­dan Avusturya’ya iki sefer düzenlendi (1662 – 1664). Avusturya ordusu mağlup edildi. Uyvar ve Zerınvar kaleleri alındı. Avusturya’nın isteği ile Vasvar Ant­laşması imzalandı (1664).

c)     1683 – 1699 Savaşları ve II. Viyana Kuşatması

•       Avusturya’nın yönetimlerindeki Macarlara baskı yapması üzerine Macarlar, Osmanlı Devleti’nden yardım istediler. Bunun üzerine Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sefere çıkarak Avusturya’nın baş­kenti Viyana’yı kuşattı (1683).

•       Yapılan bütün hücumlara rağmen kalenin kuşat­ması uzadı. Orduda yiyecek ve cephane sıkıntısı baş gösterdi.

•        Lehistan ordusu Avusturya’nın yardımına geldi. İki ateş arasında kalan Osmanlı ordusu dağıldı. Merzifonlu Kara Mustafa Paşa yenilginin bedelini idam edilerek ödedi.

• Osmanlı Devleti’nin Viyana yenilgisi bir dönüm noktası oldu. Avrupa devletleri Papanın çağrısı üzerine Osmanlı Devleti’ne karşı Kutsal İttifak oluşturdular. Bu ittifaka Avusturya, Lehistan, Venedik, Rusya ve Malta katıldı ve Osmanlı Devleti’ne savaş açtılar.
• Lehistan ve Rusya kuzeyden, Avusturya batıdan, Venedik ve Malta denizden Osmanlı topraklarına saldırdılar. Osmanlı Devleti 16 yıl süren bu sa­vaşta başarılı olamadı.
• Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. Osmanlı Devleti ile Lehistan, Avusturya ve Ve­nedik arasında Karlofça Antlaşması (1699) im­zalandı.

UYARI: Karlofça Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin Orta Avrupa’daki egemenliği sona erdi.

Osmanlı Devleti Avrupa’dan geri çekilmeye başladı. Bu çekilme Sakarya Zaferi (1921)’ne kadar devam etti.

Karlofça’da Rusya ile Osmanlı Devleti arasında ateş­kes antlaşması imzalandı. Barış antlaşması ise İstan­bul’da yapıldı.

NOT: 1700 tarihli İstanbul Antlaşması ile  Rusya, Azak Kalesini Karadeniz’e ilk adımını atmıştır.