DOĞU CEPHESİ(Gümrü Antlaşması)
Osmanlı Devleti’ni parçalamak isteyen devletler, kendilerine çıkar sağlamak için Osmanlı, ülkesinde yaşayan Müslüman olmayanların haklarını savunma rolü oynamışlardır.
Ermeniler’i de bu politikalarına alet ettiler. Ermeniler, önce Rusya’nın, sonra da İngiltere’nin desteği ile, Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurmak için harekete geçtiler. Pek çok katliam yaptılar. Ruslarla savaşan Türk ordusunu arkadan vurdular. Bunun üzerine, savaş bölgesinde yaşayan insanların can ve mal güvenliğini sağlamak için TBMM, Tehcir (göç) yasasını çıkardı. Bu yasayla Ermeniler, Suriye’ye göç ettirildiler (1915).
** I. Dünya Savaşından sonra Kafkasya’nın güneyinde bir Ermenistan Devleti kuruldu. İtilâf Devletleri, Doğu Anadolu’yu Ermenilere vermeyi planladılar. Bundan cesaret alan Ermeniler, 1920 Haziranında Türkiye’ye karşı saldırıya geçtiler. Fakat Doğu Cephesi Komutan’ı Kâzım Karabekir Paşa komutasındaki Türk kuvvetlerine yenildiler ve G ü m r ü Antlaşmasını yapmak zorunda kaldılar
Gümrü Antlaşması (3 Aralık 1920) :
1- Çıldır gölü Aras nehri sınır olacak
2- Berlin Antlaşması ile kaybedilen Kars çevresi ile Ardahan’ın bir bölümü TBMM’ye bırakılacak
3- Ermenistan TBMM’nin onaylamadığı hiçbir anlaşmayı imzalamayacak
4- Doğu Anadolu’da Ermeniler’in çoğunlukta olmadığı kabul edilecektir.
Önemi : TBMM’nin ilk askeri ve siyasi zaferidir.
Notlar :
1- Sevr’in geçersizliği ilk kez belirtilmiştir.
2- Misak-ı Milli kısmen gerçekleştirilmiştir.
3- Doğu sınırı belirlenmeye başlanmıştır.
4- Ermeni meselesi çözüme kavuşturulmuştur.
5- İlk kapanan cephe Doğu cephesidir. Buradaki birlikler batıya kaydırılmıştır.
6- Gürcistan’a bir nota verilmiş, Yapılan Batum Antlaşması’yla (23 Şubat 1921) Ardahan, Batum TBMM’ye verilmiştir.
7- Halkın TBMM1ye güveni artmıştır.
8- Ermenistan TBMM’nin gücünü kabul etti
GÜNEY CEPHESİ (Ankara Antlaşması):
Bu Cephede Fransızlar, Ermenilerle işbirliği ederek yöre halkına büyük işkenceler yaptılar. Bunun üzerine halk direnişe geçti. Sivas Kongresinde güneydeki Kuva-yi Milliye direnişinin örgütlenmesine karar verildi. Temsil Kurulu tarafından buraya subaylar gönderildi. Batı Cephesinden farklı olarak, Güney Cephesinde halkın tamamı bu subaylarla kaynaşarak topyekûn bir savaş başlatıldı. Kuva-yi Milliye ve halk savaşı kazandı.
– Düşmana karşı gösterdiği dirençten ve başarıdan dolayı Maraş’a “Kahraman”, Urfa’ya “Şanlı”, Antep’e de “Gazi” unvanları verildi.
– Fransızlar Sakarya Savaşının kazanılması üzerine Ankara Antlaşmasını imzalayarak (20 Ekim 1921) yurdumuzu terk etmek zorunda kaldılar. – bu antlaşma ile:
1- Hatay dışında kalan bugünkü Suriye sınırımız çizildi. Hatay’da özel bir yönetim kuruldu.
2-Afganistan ve Sovyetler Birliğinden sonra Fransa da, yeni Türk Devletini tanımış oldu.
NOT: İtilâf devletleri içinde yeni Türk devletini ilk tanıyan devlet Fransa’dır.
BATI CEPHESİ : Bu cephede İngiliz ve Fransızların desteklediği Yunan ordusu ile savaşılmıştır. Ve Kurtuluş Savaşımızın en ağır ve kaderimizi belirleyen savaşları bu cephede yapıldı.
DÜZENLİ ORDUNUN KURULMASI 8 KASIM 1920
Sebepleri
+ Kuvay-ı Milliye birliklerinin halktan zorla para ve yardım toplamaları
+ Yunan ilerleyişini durduramamaları
+ Kuvay-ı Milliye komutanlarının merkezi otoriteden uzak, başlarına buyruk hareket etmeleri
+ Bölgesel kurtuluşu hedef almaları
NOT:Düzenli ordu kurulunca Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe katılmayarak isyan ettiler.